Paciorkowiec u dzieci - objawy, przyczyny, leczenie

Paciorkowce u dzieci mogą być przyczyną stosunkowo niegroźnych infekcji, ale także zagrażających życiu zakażeniom. Na częste zachorowania narażone są szczególnie dzieci chodzące do żłobka, przedszkola albo posiadającego starsze rodzeństwo, ponieważ głównym źródłem zakażenia jest kontakt z innymi dziećmi. Paciorkowiec u dzieci: przyczyny, leczenie i zapobieganie - doradzamy.

Co to jest paciorkowiec?

Paciorkowce inaczej nazywane streptokokami to gram dodatnie bakterie wywołujące zapalenia:

gardła, płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, wsierdzia, powięzi, zatok przynosowych, ucha środkowego, opłucnej, stawów, osierdzia czy tkanki łącznej. Niewątpliwie najczęściej są powodem anginy. Jednak większa część paciorkowców jest nieszkodliwa, ponieważ występuje fizjologicznie w florze jelit, skóry czy górnych dróg oddechowych.

Paciorkowiec u dzieci - czy jest zaraźliwy?

Do zakażenia streptokokiem dochodzi najczęściej drogą kropelkową. Wystarczy, że chora osoba zakaszle, kichnie lub będzie rozmawiać z kimś bardzo blisko. Do takiej infekcji może dojść także przez bezpośredni kontakt z chorym oraz przez styczność z wydzieliną z nosa lub gardła chorego. Paciorkowiec u dzieci przenosi się najczęściej poprzez dotykanie tych samych przedmiotów (np. zabawek czy klamek).

Paciorkowiec w gardle u dzieci

Paciorkowcowe zapalenia gardła i/lub migdałków nazywane również anginą paciorkowcową jest wywołane przez Streptoccocus pyogenes czyli paciorkowiec ropny. Bakteria atakuje przede wszystkim gardło, migdałki i krtań. Najbardziej narażone na owy patogen są dzieci powyżej 3 r.ż. oraz młodzież do 14 r.ż. Rzadko choroba atakuje młodsze dzieci, zapewne wynika to z faktu gromadzenia się dzieci w przedszkolach oraz szkole, co sprzyja rozprzestrzenianiu infekcji. Paciorkowcowe zapalenie gardła stanowi 37% chorób gardła u dzieci.

Paciorkowiec - objawy u dzieci

Objawy anginy paciorkowcowej charakteryzują się szybkim i gwałtownym początkiem. Najbardziej doskwierająca jest: wysoka gorączka oraz ostry ból utrudniający przełykanie. Poza tym obserwuje się: ból i obrzęk gardła, osłabienie, powiększone i tkliwe węzły chłonne, brak apetytu, nudności, wymioty, zaczerwienie gardła, wysypka, ból głowy, wysięk ropny w postaci białego nalotu na powiększonych migdałkach oraz ból brzucha.

Paciorkowiec ropny u dziecka

Streptococcus pyogenes oprócz atakowania gardła i migdałków może powodować także szkarlatynę i zapalenie ucha środkowego.

• Szkarlatyna podobnie jak angina rozwija się szybko i gwałtownie. Do pierwszych objawów infekcji paciorkowcem należą: ból gardła i ból podczas połykania, wysoka temperatura, kaszel, wymioty, nudności, osłabienie, bóle głowy oraz biały nalot na języku (w kolejnych dniach choroby język zmienia kolor na malinowy). Gardło jest żywoczerwone, a węzły chłonne szyjne stają się bolesne i powiększone. Zwykle w kolejnej dobie pojawia się szkarłatnoczerwona i bardzo drobna wysypka.
• Z kolei na zapalenie ucha środkowego najczęściej cierpią dzieci między 6 a 24 miesiącem życia. Zdarza się, że choroba jest konsekwencją niewyleczonej anginy paciorkowcowej na skutek braku antybiotykoterapii. Do głównych objawów bakteryjnego zapalenia ucha należy: napadowy ból ucha (zwykle w nocy), pojawienie się wysięku, wysoka gorączka, szumy uszne, dreszcze, niedosłuch, bóle głowy, nadwrażliwość na dotyk, osłabienie, brak apetytu, nudności oraz wymioty.

Paciorkowiec u noworodka

Do zakażenia Streptococcus agalactiae (GBS) u noworodka najczęściej dochodzi w trakcie porodu, przy przejściu przez kanał rodny matki. Jednak zdarza się, że maluch nabawi się paciorkowca także przez łożysko matki lub od innych dzieci czy personelu medycznego. Infekcja może stanowić szczególne zagrożenie dla życia dziecka i być powodem m.in. zapalenia płuc, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz sepsy.

Szacuje się, że ok. 35% przyszłych matek jest nosicielkami tej bakterii, dlatego też tak ważne jest wykonywanie u każdej kobiety w ciąży badania w kierunku nosicielstwa GBS na drodze pobrania wymazu z odbytu i przedsionka pochwy.

Jak rozpoznać paciorkowiec u dziecka?

• Najdokładniejszą metodą diagnostyczną jest wymaz z gardła u dziecka, jednak na wyniki posiewu trzeba czekać kilka dni. Dlatego w gabinetach pediatrycznych coraz częściej dostępny jest szybki test na paciorkowca. Polega on na wykryciu antygenów bakterii w wymazie z gardła (całość trwa kilka minut) i umożliwia różnicowanie zakażenia bakteryjnego z wirusowym.
• W przypadku podejrzenia ropnego zapalenia gardła przydatna może być skala Centra. Zakłada ona przyznawanie punktów za każdy czynnik przemawiający za paciorkowcowym zapaleniem gardła (gorączka powyżej 38 stopni, typowy wiek, czyli 3–14 lat, obecność wysięku na migdałkach i obrzęku migdałków, powiększenie węzłów chłonnych na szyi, brak kaszlu). Punkt ujemny daje się za wiek powyżej 45 lat. Jeżeli w powyższej skali uzyskamy 4 pkt., a objawy są nasilone, można dać antybiotyk na anginę bez dalszej diagnostyki. Jeżeli uzyskamy 4 pkt., ale objawy są łagodne lub uzyskamy 2–3 pkt., wówczas zaleca się wykonanie diagnostyki mikrobiologicznej i wdrożenie leczenia w zależności od wyniku badania. Jeżeli uzyskamy 0 lub 1 pkt, diagnostyka mikrobiologiczna nie jest konieczna – zakładamy, że zapalenie gardła ma inne tło niż paciorkowcowe i wdrażamy leczenie objawowe.
• Jeżeli wystąpią niepokojące objawów i podejrzenie zakażenia okołoporodowego paciorkowcem pobierany jest wymaz z pępka i ucha noworodka. Natomiast u matek, u których stwierdzono nosicielstwo GBS w ciąży i wdrożono profilaktyczną antybiotykoterapię, zalecane jest cykliczne oznaczanie CRP we krwi noworodka przez 48 godzin.
• Inną możliwością zdiagnozowania aktualnej lub świeżo przebytej infekcji paciorkowcem u dzieci jest badanie ASO we krwi, czyli oznaczenie miana antystreptolizyny. Jest to przeciwciało syntetyzowane w odpowiedzi na antygen paciorkowca Streptococcus agalactiae, które utrzymuje się we krwi przez w najwyższym stężeniu od 3 do 6 tygodni po zakażeniu.

Paciorkowiec u dzieci - leczenie

Zakażenie paciorkowcem u dzieci leczy się odpowiednim antybiotykiem, najczęściej jest nim amoksycylina lub penicylina. Jednak przed rozpoczęciem takiej terapii zalecane jest wykonanie antybiotykogramu, ponieważ bakteria może być oporna na wybrany przez lekarza medykament.