Migrena – objawy, przyczyny, leczenie

Migrena jest najczęściej występującą formą bólu głowy. Zalicza się ją do chorób neurologicznych. Zaburzenie to może znacząco obniżać jakość życia pacjentów i ich rodzin. Częstość występowania migreny w populacji polskiej jest oceniana na około 8%, z czego 75% stanowią kobiety, a 25% mężczyźni.

Co to jest migrena?

Migrena to dziedziczne, epizodyczne i złożone zaburzenie przetwarzania sensorycznego. Choroba charakteryzuje się nawracającymi atakami w postaci bólu głowy, którym czasem towarzyszą dodatkowe objawy neurologiczne. Migreny zwykle zaczynają się w późnym dzieciństwie lub wczesnym okresie dojrzewania, a szczyt ich częstości występowania przypada po 50. roku życia.

Migrena – objawy

Napad migreny składa się z 4 nakładających się faz:

1) Faza ostrzegawcza: bezbolesne objawy pojawiające się na kilka godzin lub dni przed wystąpieniem bólu głowy. Objawy te mogą obejmować ziewanie, zmiany nastroju, trudności z koncentracją, sztywność karku, zmęczenie, pragnienie i zwiększoną częstotliwość oddawania moczu.

2) Aura: Około jedna trzecia pacjentów cierpiących na migrenę, zwłaszcza kobiet, cierpi na ten przejściowy ogniskowy objaw neurologiczny przed lub w trakcie niektórych bólów głowy, zwany aurą. Najczęstszym typem aury jest aura wzrokowa (90%), następnie aura czuciowa (30–54%) i aura językowa (31%). Aura ruchowa, pnia mózgu i siatkówki są nietypowe i znacznie rzadsze.

3)Ból głowy: Ta faza jest spowodowana aktywacją trójdzielnych dróg czuciowych, co powoduje pulsujący ból migrenowy po jednej stronie głowy. Intensywność bólu głowy wzrasta stopniowo lub na początku jest wybuchowa i zakłóca codzienne czynności. Ból głowy zazwyczaj nasila się wraz z ruchem głowy. Zwykle wiąże się to z nudnościami i wymiotami z niechęcią do dotyku, światła, dźwięku i zapachu.

4) Postdrome: Najczęstszymi objawami w tej fazie są zmęczenie, senność, trudności w koncentracji i nadwrażliwość na hałas. Im większe natężenie bólu, tym intensywniejsze i dłuższe będą te objawy. Faza ta jest potocznie nazywana wśród pacjentów „kacem migrenowym”.

Ile trwa migrena?

Atak migreny i może trwać od 4 do 72 godzin.

Migrena z aurą

Migrenę można podzielić w zależności od tego, czy występuje aura czy nie.

Migrena z aurą wzrokową, tzw. migrena oczna obejmuje objawy wizualne, które zwykle poprzedzają ból głowy i trwają co najmniej 5 minut. Aura wzrokowa to zazwyczaj rozszerzająca się, oślepiająca plamka lub przebłyski wzrokowe (migoczące obiekty w polu widzenia). Niewyraźne widzenie nie wystarczy do zdiagnozowania aury. Inne cechy aury obejmują: odwracalne objawy trudności z mową i językiem, takie jak problemy ze znalezieniem słów, a nawet afazję (niezdolność do wyrażania słów lub rozumienia słów); zjawiska sensoryczne (np. mrowienie w kończynach sięgające do twarzy), efekty motoryczne (osłabienie), a także problemy z pniem mózgu (niestabilność i cechy dysfunkcji nerwu czaszkowego). Te objawy aury trwają zwykle 5–60 minut. Mogą poprzedzać lub rozpoczynać się w trakcie bólu głowy, ale mogą również wystąpić bez niego.

Migrena – przyczyny

• Mimo że istnieje wiele teorii na temat powstawania migreny, jej dokładny mechanizm nie jest w pełni poznany.
  
• Obecnie akceptowanym mechanizmem migrenowych bólów głowy jest hipoteza nerwowo-naczyniowa. Teoria ta zakłada, że ból migrenowy pochodzi z układu trójdzielno-naczyniowego.
  
• Istnieje także kilka czynników ryzyka związanych z wystąpieniem migreny. Czynniki niemodyfikowalne obejmują genetykę, płeć i wiek. Prawdopodobieństwo wystąpienia migreny wynosi 40% u osoby, której 1 rodzic cierpi na migrenę, a 75%, jeśli oboje rodzice doświadczają migreny. Dorosłe kobiety są 3 razy bardziej narażone na migreny niż mężczyźni. Jednakże u nastolatków migreny częściej występują u chłopców.
  
• Z kolei nieskuteczne leczenie doraźne, nadużywanie leków stosowanych w leczeniu ostrej migreny, otyłość czy stresujące zdarzenia życiowe to modyfikowalne czynniki ryzyka, które mogą zwiększać ryzyko przejścia od migreny epizodycznej do przewlekłej.

Czynniki wyzwalające migrenę

• Czynniki wyzwalające migrenę są specyficzne dla pacjenta. Przykładami mogą tu być dodatki do żywności, kofeina, sztuczne słodziki, stres emocjonalny, zmiany hormonalne u kobiety, zmiany rytmu snu, światło, zapachy, zmiany pogody, alkohol oraz opóźnione lub pominięte posiłki.
  
• Aby określić prawdopodobieństwo, że dany przedmiot jest czynnikiem wyzwalającym, pacjenci powinni unikać go przez co najmniej 4 tygodnie, a następnie powoli wprowadzić go ponownie, pamiętając, że migrena może rozpocząć się na 24–48 godzin przed wystąpieniem bólu głowy.

Migrena w ciąży

Ciąża zwykle zmniejsza częstotliwość i nasilenie ataków migreny. Sprawdza się to w szczególności u kobiet cierpiących na migrenę bez aury. U niewielkiej liczby kobiet pierwszy napad migreny występuje w czasie ciąży lub w okresie poporodowym. Częstotliwość ataków migreny często wzrasta w pierwszym trymestrze ciąży, ale można się spodziewać, że zmniejszy się w późniejszym okresie ciąży. Jedynym bezpiecznym lekiem na migrenę w czasie ciąży jest paracetamol. Jednak należy brak pod uwagę, że może on nie przynieść oczekiwanych rezultatów. Należy pamiętać, że szczególnie przeciwwskazana w ciąży jest ergotamina.

Migrena u dzieci

Migrena jest najczęstszym ostrym i nawracającym zespołem bólów głowy u dzieci. Schorzenie to ma wyjątkową charakterystykę kliniczną w populacji pediatrycznej, która może ewoluować wraz z wiekiem i znacząco wpływać na jakość życia dziecka. Na szczęście rokowanie w migrenie u dzieci jest stosunkowo korzystne.

Migrena – leczenie

Migrena jest chorobą nawracająca i epizodyczną, na którą obecnie nie ma żadnego lekarstwa. Niewłaściwe leczenie napadu migreny na ogromne skutki społeczno-ekonomiczne, a także zwiększa ryzyko przekształcenia migreny epizodycznej w postać przewlekłą. Objawowe leczenie migreny obejmuje opcje niefarmakologiczne i farmakologiczne.

Leki na migrenę

• Jednym z najważniejszych aspektów jest nauczenie pacjenta rozpoznawania ataków migreny, ponieważ wczesne leczenie jest niezbędne, aby uzyskać odpowiednią reakcję i zakończyć atak.
  
• Istnieją dobrej jakości dowody potwierdzające skuteczność stosowania acetaminofenu, niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) takich jak kwas acetylosalicylowy (ASA), ibuprofen, diklofenak i deksketoprofen. Takie terapie mogą samodzielnie kontrolować łagodne napady migreny i aurę. W konkretnym przypadku paracetamol (acetaminofen) jest słabszy i może być użytecznym lekiem pierwszego wyboru w leczeniu ostrej migreny u osób, które ograniczają się do stosowania NLPZ lub ich nie tolerują.
  
• Leki na migreny, które stanowią uzupełnienie leczenia to przede wszystkim leki przeciwwymiotne/neuroleptyki. Antagoniści receptora dopaminowego D2 (domperydon, metoklopramid, chloropromazyna) są niezbędni u pacjentów z nudnościami lub wymiotami.
  
• Z kolei w przypadku średnio-ciężkiego ataku migreny każdy pacjent cierpiący powinien zastosować tryptany, w celu jego przerwania.

Co na migrenę?

W leczeniu migreny nie można zapominać o leczeniu niefarmakologicznym, które polega na:

1. Ustalaniu procedur i stałych harmonogramów. Zaleca się regularny i wystarczający okres odpoczynku w nocy, ponieważ sama poprawa snu może przywrócić przewlekłą migrenę do postaci epizodycznej.
2. Obfitym nawodnieniu, ponieważ odwodnienie jest częstą przyczyną ataków migreny.
3. Ćwiczeniach aerobowych, ponieważ istnieje wiele dowodów przemawiających za zapobiegawczą rolą umiarkowanych ćwiczeń wykonywanych regularnie.
4. Unikaniu stresujących sytuacji.
5. Terapiach relaksacyjnych, a zwłaszcza jodze. Niedawno badanie kliniczne udowodniło korzyści płynące z jogi jako terapii dodatkowej u pacjentów z migreną, pozwalając na lepszą kontrolę bólu, mniejszą niepełnosprawność i mniejsze przyjmowanie leków w ostrych przypadkach niż sama terapia medyczna.
6. Unikaniu postu.
7. Na ustawianiu właściwej pozycji głowy. Każda aktywność sprzyjająca pozycji głowy do przodu może pogorszyć objawy, takie jak osuwanie się do przodu na niskim stanowisku pracy.
8. Unikaniu spożywania nadmiaru kofeiny, która może pogorszyć migrenę.
9. Na fizjoterapii, która jest ważną metodą leczenia objawów bólu głowy taką jak stabilizacja łopatki i manipulacje szyi.