Paraliż senny - jak wygląda? Przyczyny i zapobieganie
Paraliż senny jest stosunkowo powszechnym, ale niedostatecznie zbadanym zjawiskiem. Szacuje się, że częstość występowania paraliżu sennego w całej populacji wynosi około 7,6%. Mimo, że to zjawisko nie jest groźne, budzi wiele niepokoju. Wyjaśniamy, jak wygląda paraliż senny i jak mu zapobiegać.
Co to jest paraliż senny?
Paraliż senny odnosi się do zjawiska, w którym następuje wznowienie świadomości, a atonia mięśniowa fazy REM (szybki ruch gałek ocznych) jest utrzymana. Pacjent leży wtedy nieprzytomny bez możliwości używania jakiejkolwiek części ciała. Zwykle jest to przerażające wydarzenie, któremu często towarzyszą halucynacje wzrokowe, które mogą wystąpić w dwóch formach:
- Halucynacje intruza polegają na postrzeganiu niebezpiecznej osoby lub obecności w pomieszczeniu
- Zjawisko inkuba charakteryzuje się halucynacją z uczuciem nacisku na klatkę piersiową podczas wykonywania aktów agresji i/lub seksualnych. Przeważnie doświadcza się wtedy niepokoju, paraliżu i uczucia duszności.
Paraliż senny - jak wygląda?
Podczas epizodu paraliżu sennego ujawniają się wszystkie charakterystyczne cechy snu REM: szybkie ruchy gałek ocznych, atonię mięśni, zmniejszenie aktywności mięśni oddechowych i przyśpieszenie akcji serca.
Co to jest paraliż przysenny?
Kiedy paraliż senny występuje niezależnie od narkolepsji i innych schorzeń, nazywa się to „izolowanym” paraliżem przysennym.
Paraliż senny - patofizjologia
- Możliwym wyjaśnieniem halucynacji Inkuba podczas epizodu paraliżu sennego jest zmniejszenie aktywności mięśni oddechowych podczas fazy snu REM. Jest to spowodowane hamowaniem neuronów ruchowych. Podczas snu REM oddech staje się nieregularny, dochodzi do hipotonii mięśni szkieletowych, co powoduje znaczne zmniejszenie wentylacji pęcherzykowej i objętości oddechowej, co prowadzi do hiperkapnii. U osób zdrowych wentylacja pęcherzykowa podczas snu REM może być o 40% niższa niż podczas czuwania.
- Stan nadmiernej czujności jest również charakterystyczny dla snu REM i wydaje się, że ma swoje źródło w śródmózgowiu. Ta nadmierna czujność prowadzi do strachu i paranoi, które często towarzyszą tym epizodom.
- Możliwym wyjaśnieniem zaburzeń snu REM są wady struktur tworzących pień mózgu.
Paraliż senny - przyczyny
Mimo, że przyczyny paraliżu sennego nie są znane, w wielu badaniach ukazano potencjalne czynnika ryzyka. Należą do nich zaburzenia lękowe, słaba jakość snu, spożywanie alkoholu, narażenie na traumatyczne wydarzenia oraz rodzinna historia paraliżu sennego. Ustalono także powiązanie rodzinne, co wskazuje na genetyczną predyspozycję do tego stanu.
Ile trwa paraliż senny?
Paraliż senny trwa relatywnie krótko, od kilku sekund do kilkunastu minut i ustępuje samoistnie. Osobie, która doświadcza paraliżu sennego może się wydawać, że trwa znacznie dłużej.
Czy paraliż senny jest groźny?
Żadne badania nie wykazały długoterminowych konsekwencji dla zdrowia pacjentów, którzy doświadczają paraliżu sennego. Jedynie leżące u podstaw czynniki ryzyka mogą przyczyniać się do problemów zdrowotnych w późniejszym życiu, na przykład lęk stwarza ryzyko nadciśnienia tętniczego.
Czy można umrzeć przez paraliż senny?
Mimo, że paraliż senny budzi wiele niepokoju i przerażenia, nie jest stanem zagrażającym życiu.
Jak nie mieć paraliżu sennego?
Ze względu na to, że występuje silna zależność między paraliżem nocnym, a problemami z snem należy zadbać przede wszystkim o jego higienę.
- Ustal stały harmonogram snu (chodzenie do łóżka i budzenie się rano), w tym weekendy.
- W sypialni powinien znaleźć się wygodny materac i poduszka.
- Sypialnia z ograniczonym dostępem światła lub hałasu.
- Zachowując ustaloną rutynę przed snem, unikaj oglądania telewizji w sypialni.
- Zmniejsz spożycie kofeiny i alkoholu, zwłaszcza wieczorem.
- Przestań korzystać z urządzeń elektronicznych, w tym telefonów komórkowych, na co najmniej pół godziny przed snem.
Paraliż senny - leczenie
Aktualnie nie istnieje żadna metoda, która umożliwia bezpośrednio leczenie paraliżu sennego. Naukowcy zaproponowali pewne strategie leczenia takich epizodów. Pierwszym z nim jest stosowanie pimawanseryny, ponieważ lek jest selektywnym odwrotnym agonistą receptora 5-HT, a zatem może potencjalnie celować w halucynacje spowodowane epizodami paraliżu sennego. Inne metody leczenia i sposoby zarządzania obejmują skoncentrowaną medytację i terapie rozluźniające mięśnie.