Osobowość borderline – co to oznacza? Objawy, diagnostyka, leczenie

Osobowość borderline to zaburzenie psychiczne, które bywa związane z wieloma chorobami współistniejącymi i psychiatrycznymi. W badaniach oszacowano, że częstość występowania zaburzenia osobowości wynosi 1,6% w populacji ogólnej i 20% populacji pacjentów hospitalizowanych psychiatrycznie. Jak pomóc osobie z borderline?

Osobowość borderline – co to oznacza?

Zaburzenie osobowości typu borderline (BDP) to zaburzenie psychiczne polegające na zbyt intensywnym przeżywaniu emocji (zwykle negatywnych) i dużej chwiejności emocjonalnej. BDP charakteryzuje się nadwrażliwością na odrzucenie oraz wynikającą z niej niestabilnością relacji interpersonalnych, obrazu siebie, afektu i zachowania. Chore osoby mają podstawową podatność na stany nadmiernego pobudzenia emocjonalnego oraz stresory społeczne i interpersonalne.

Borderline – przyczyny. Skąd się bierze borderline?

1. Patofizjologia zaburzenia osobowości typu borderline jest prawdopodobnie kombinacją predyspozycji genetycznych w połączeniu z czynnikami środowiskowymi wczesnego dzieciństwa i dysfunkcjami neurobiologicznymi.
   
2. Czynniki środowiskowe, które zostały zidentyfikowane jako przyczyniające się do rozwoju borderline to przede wszystkim maltretowanie w dzieciństwie (fizyczne, seksualne lub zaniedbanie) a, także separacja matki, słabe przywiązanie do matki, niewłaściwe granice rodziny, nadużywanie substancji psychoaktywnych przez rodziców i poważna psychopatologia rodziców.
   
3. Z kolei badania neuroobrazowe wykazały różnice w ciele migdałowatym, hipokampie i przyśrodkowych płatach skroniowych u pacjentów z BPD.
   
4. Naukowcy sugerują również, że u chorych mogą występować zaburzenia funkcji neuropeptydów, a w szczególnie serotoniny.

Borderline – objawy. Jak rozpoznać to zaburzenie?

Osoby z zaburzeniami osobowości typu borderline nie są w stanie samodzielnie przezwyciężyć sytuacji stresowych czy kryzysowych. Zamiast działać, toną w zniechęceniu, panice i niepokoju. Nie podejmują walki, zwykle wolą wycofać się czy poddać myślom samobójczym. Często reagują gniewem na rozmaite sytuacje życiowe, co prowadzi do kłótni, awantur i znieważania innych. Osobowość borderline cechuje duża chwiejność emocjonalna – może obdarzać te same osoby bardzo skrajnymi uczuciami, w jednej chwili mając ich za swoich ukochanych, a w drugiej uznając za najgorszych wrogów.

Osobowość borderline – objawy

Charakterystyczne objawy dla zaburzenia osobowości typu borderline to m.in.:

• niestabilny obraz samego siebie,
  
• niestabilny obraz otoczenia,
  
• impulsywność,
  
• częste napady gniewu,
  
• wahania nastroju nawet pod wpływem błahych rzeczy,
  
• skłonność do samookaleczania,
  
• wyidealizowany obraz partnera, który pęka po pierwszym konflikcie,
  
• konfliktowość,
  
• krytykowanie innych i obwinianie ich za własne niepowodzenia,
  
• byli partnerzy mają przypisywane wszelkie negatywne cechy,
  
• skłonność do popadania w zaburzenia odżywiania,
  
• skłonność do zachowań ryzykownych,
  
• tendencje do manipulowania innymi,
  
• czarno-biały obraz świata,
  
• popadanie z euforii w załamanie, brak stanów pośrednich.

Diagnozowanie borderline

W diagnostyce borderline używa się pojęcia „osobowości chwiejnej emocjonalnie”, która występuje w dwóch podtypach: impulsywnym i granicznym.

Żeby stwierdzić podtyp graniczny, muszą wystąpić co najmniej trzy spośród kryteriów diagnostycznych podtypu impulsywnego, oraz co najmniej dwa spośród poniższych:

1. zaburzenia w obrębie i niepewność co do obrazu ja (self image) oraz celów i wewnętrznych preferencji (włączając seksualne),
   
2. dążenie ku byciu uwikłanym w intensywne i niestabilne związki, prowadzące często do kryzysów emocjonalnych,
   
3. nadmierne wysiłki uniknięcia porzucenia,
   
4. powtarzające się groźby lub działania o charakterze autoagresywnym,
   
5. chroniczne uczucie pustki.

Kryteria diagnostyczne DSM-IV

Zgodnie z DSM-IV pograniczne zaburzenie osobowości występuje, jeżeli przez dłuższy czas utrzymuje się co najmniej pięć spośród wymienionych dziewięciu kryteriów:

1. gorączkowe wysiłki uniknięcia rzeczywistego lub wyimaginowanego odrzucenia;
   
2. niestabilne i intensywne związki interpersonalne, charakteryzujące się wahaniami pomiędzy ekstremami idealizacji i dewaluacji;
   
3. zaburzenia tożsamości: wyraźnie i uporczywie niestabilny obraz samego siebie lub poczucia własnego ja
   
4. impulsywność w co najmniej dwóch sferach, które są potencjalnie autodestrukcyjne (np. wydawanie pieniędzy, seks, nadużywanie substancji, lekkomyślne prowadzenie pojazdów, kompulsywne jedzenie);
   
5. nawracające zachowania, gesty lub groźby samobójcze albo działania o charakterze samookaleczającym;
   
6. niestabilność emocjonalna spowodowana wyraźnymi wahaniami nastroju (np. poważnym epizodycznym głębokim obniżeniem nastroju, drażliwością lub lękiem trwającymi zazwyczaj kilka godzin, rzadko dłużej niż kilka dni);
   
7. chroniczne uczucie pustki;
   
8. niestosowny, intensywny gniew lub trudności z kontrolowaniem gniewu (np. częste okazywanie humorów, stały gniew, powtarzające się bójki);
   
9. przelotne, związane ze stresem myśli paranoiczne lub poważne symptomy rozpadu osobowości.

Osobowość borderline – jak leczyć?

• Leczenie zaburzenia osobowości typu borderline opiera się na psychoterapii. Istnieją trzy terapie oparte na dowodach są skuteczne u pacjentów z BDP.
  
• Po pierwsze, terapia oparta na mentalizacji (MBT) pomaga pacjentom radzić sobie z rozregulowaniem emocji poprzez poczucie zrozumienia, co pozwala im być bardziej ciekawymi i mniej zakładać na temat intencji otaczających ich ludzi.
  
• Druga terapia, dialektyczna terapia behawioralna (DBT), łączy praktyki uważności z konkretnymi umiejętnościami interpersonalnymi i regulacją emocji.
  
• Po trzecie, psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu (TFP) koncentruje się na wykorzystaniu relacji pacjent-terapeuta w celu rozwinięcia świadomości pacjenta na temat problematycznej dynamiki interpersonalnej.
  
• Zarówno MBT, jak i DBT obejmują leczenie indywidualne i grupowe trwające od 12 do 18 miesięcy. W przypadku nastolatków terapia rodzinna może, choć nie zawsze, być odpowiednim substytutem terapii grupowej.

Bordeline – leczenie farmakologiczne

Żadne leki nie są zatwierdzone przez FDA do leczenia zaburzenia osobowości typu borderline. Leki takie jak SSRI, stabilizatory nastroju i leki przeciwpsychotyczne wykazały ograniczoną skuteczność w badaniach mających na celu kontrolę takich objawów jak lęk, zaburzenia snu, depresja lub objawy psychotyczne. W rzeczywistości leki są często podawane w momencie wystąpienia epizodu.

Borderline – hospitalizacja

Pacjenci z zaburzeniem osobowości typu borderline zazwyczaj nie wymagają hospitalizacji, jednakże opieka szpitalna może być wymagana w niektórych sytuacjach, takich jak:

• bezpośrednie ryzyko zachowań o wysokiej śmiertelności z powodu jawnych myśli samobójczych lub impulsywności,
  
• silne stresory społeczne powodujące intensywne negatywne myśli lub przejściową psychozę,
  
• gwałtowne nasilenie zachowań samookaleczających,
  
• dekompensacja współistniejących diagnoz psychiatrycznych lub ciężkiego nadużywania substancji psychoaktywnych.

Jak wyjść z borderline?

Jeżeli występują u Ciebie objawy BDP lub posiadasz podejrzenie ich występowania, niezwłocznie skontaktuj się z psychologiem. Pomocna będzie jedna z trzech proponowanym terapii. Nie bagatelizuj objawów poważnego zaburzenia, jakim jest bordeline. Choroba często wiążą się z zachowaniami samobójczymi i samookaleczeniem. Nawet do 10% pacjentów z BPD umiera w wyniku samobójstwa. Dzięki odpowiedniemu leczeniu możliwe jest zminimalizowanie ryzyka wystąpienia powikłań choroby.