Pokrzywka u dzieci i dorosłych – objawy, przyczyny i leczenie

Pokrzywka to powszechna dolegliwość skórna, która może mieć rozmaite przyczyny. Co warto o niej wiedzieć i w jaki sposób można ją zwalczyć? Wyjaśniamy, jak wygląda pokrzywka u dzieci i osób dorosłych oraz jak łagodzić jej objawy.

Co to jest pokrzywka?

Hipokrates, grecki lekarz nazywany również „ojcem medycyny”, jako pierwszy zajął się medycznym terminem pokrzywki. Określił ją terminem knidosis (gr. knido – pokrzywa), co wynikało z podobieństwa wykwitów do tych, które pojawiają się po poparzeniu pokrzywą zwyczajną.

Pokrzywka na ciele to jednostka chorobowa, w której występują charakterystyczne swędzące bąble spowodowane podrażnieniem warstw skóry. Powstaje na skutek obrzęku skóry właściwej poprzez zwiększoną przepuszczalność, rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz wysięk osocza do przestrzeni międzykomórkowej.

Wymienione zmiany naczyń krwionośnych wynikają z działania mediatorów uwalnianych z mastocytów (tzw. komórki tuczne) oraz granulocytów zasadochłonnych (rodzaj leukocytów). Głównym mediatorem jest histamina, która wpływa na regulację odpowiedzi immunologicznej.

Pokrzywka – objawy

Objawy pokrzywki są łatwe do rozpoznania. Bąble mogą być blade, różowe lub czerwone o rożnej wielkości (zwykle 1-2 cm). Mogą też łączyć się ze sobą i tworzyć coraz większe zmiany skórne. Najczęściej występuje: pokrzywka na twarzy, pokrzywka na ciele oraz pokrzywka na dłoniach. Oprócz silnego uczucia świądu i pieczenia może wywoływać objawy z innych układów. Możesz doświadczyć wtedy zawrotów głowy, skurczy żołądka, obrzęku lub problemów z oddychaniem.

Objawy pojawiają się najczęściej nagle, niekiedy też ustępują samoistnie, choć nie jest to regułą. Niektóre rodzaje pokrzywki mogą utrzymywać się nawet przez wiele tygodni.

Pokrzywka – przyczyny

Z pokrzywką często kojarzone są ukąszenia owadów oraz reakcje alergiczne, choć to niejedyne jej przyczyny. Dolegliwość ta może mieć różne mechanizmy powstawania. Pokrzywki indukowane wywołują następujące czynniki: wzmożony dermografizm, zimno, opóźniony ucisk mechaniczny, ciepło, wibracje, światło UV, słońce, wzrost temperatury ciała, lateks, pot, pokarmy (np. orzechy) i substancje chemiczne.

Inne rodzaje pokrzywki: pokarmowe (czynniki alergiczne i niealergiczne), polekowe, alergeny wziewne, po ugryzieniu przez owada, w przebiegu zakażenia (zwłaszcza pasożytnicze), wywołana przez choroby autoimmunologiczne, choroba posurowicza, ciąża. Pokrzywka może również towarzyszyć niektórym chorobom przewlekłym, takim jak np. nowotwór złośliwy, nadczynność tarczycy oraz rzadkie schorzenia genetyczne.

Podział pokrzywki

Pokrzywkę możemy podzielić ze względu na etiologię oraz na czas trwania objawów.

Ze względu na etiologię:

• pokrzywki indukowane,
• pokrzywki samoistne.

Ze względu na czas trwania objawów:

• pokrzywka ostra (do 6 tygodni);
• pokrzywka przewlekła (powyżej 6 tygodni);
• spontaniczna;
• wywołana.

Poszczególne rodzaje pokrzywek

Pokrzywka może być spowodowana przez rozmaite czynniki zewnętrzne i w zależności od nich mieć zróżnicowany przebieg. Gdy udaje się ustalić przyczyny choroby, łatwiej można przewidzieć jej rozwój i zaplanować leczenie. Jakie są rodzaje pokrzywki? Przyjrzyjmy się im.

Pokrzywka alergiczna

Najczęściej charakteryzuje ją uporczywy świąd i zaczerwienienie skóry. Ten typ pokrzywki jest reakcją organizmu na kontakt z alergenem (np. pyłki roślin czy sierść zwierząt), w wyniku którego dochodzi do wyrzutu histaminy. Alergie pokarmowe i kontaktowe to częste przyczyny pokrzywki u dzieci.

Pokrzywka stresowa

Stres można zaliczyć do czynników zaostrzających pokrzywkę, ponieważ uwalniane są wtedy neuropeptydy ze skóry, które wzmagają objawy choroby. Może to prowadzić do zaostrzenia zmian skórnych.

Pokrzywka cholinergiczna

Ta pokrzywka występuje, kiedy pacjent jest nadmiernie wrażliwy na pot oraz acetylocholinę, która oddziałując na gruczoły potowe powoduje dolegliwości skórne.

Pokrzywka cieplna

Jest to rodzaj pokrzywki fizykalnej. Charakterystyczne bąble pojawiają się po nagrzaniu danej części ciała do ponad 40 stopni Celsjusza przez ponad 5 minut.

Pokrzywka słoneczna

Jest to nawracająca forma pokrzywki, która powstaje w wyniku nadwrażliwości na promienie słoneczne. Nadmierna ekspozycja na słońce może powodować pokrzywkę również przy przyjmowaniu niektórych leków. Informacja o możliwych powikłaniach tego typu powinna znaleźć się w ulotce danego medykamentu.

Pokrzywka naczyniowa

Jest jednym z podtypów leukocytoklastycznego zapalenia naczyń w skórze. Jej przyczyna może być idiopatyczna bądź powstawać przez choroby tkanki łącznej, nadwrażliwość na dany lek bądź nowotwór. Inne objawy, które mogą wystąpić oprócz bąbli pokrzywkowych, to gorączka, bóle stawów i mięśni oraz złe samopoczucie.

Pokrzywka u dzieci

Pokrzywka u dzieci to często spotykane zjawisko. Zazwyczaj ma charakter ostry, ponieważ powstaje nagle i znika po kilku godzinach. Przyczyny, objawy oraz postawienie diagnozy u maluchów są identyczne jak u dorosłych. W przypadku dzieci najczęściej występuje pokrzywka idiopatyczna, czyli taka, której przyczyny nie da się rozpoznać.

Pokrzywka alergiczna u dzieci pojawia się rzadziej i zazwyczaj jest wywołana danym pokarmem lub lekami. Mogą również wystąpić pokrzywki fizyczne. Wówczas należy unikać czynnika wyzwalającego dolegliwości skórne.

Rozpoznanie pokrzywki

Bąble pokrzywkowe zazwyczaj są typowe dla tej jednostki chorobowej. Mimo tego ustalenie przyczyny pokrzywki przewlekłej udaje się rozpoznać u zaledwie 20% chorych. Bardzo ważny w diagnostyce pokrzywki jest wywiad lekarski z pacjentem. Niezbędne są informacje o lokalizacji, częstości występowania, wielkości oraz czasie zaniku bąbli.

Badania pomocnicze w diagnostyce pokrzywki to przede wszystkim: badania krwi, testy skórne punktowe, oznaczanie swoistych IgE, testy skórne płatkowe. Specjalistyczne badania laboratoryjne obejmują również próby prowokacyjne (zadrapanie skóry, testy z lodem, z mokrym okładem, uciskowe, wibracyjne, wysiłkowe, świetlne, z pokarmami i lekami), test z własną surowicą chorego oraz biopsję skóry.

Leczenie pokrzywki

Należy unikać czynnika powodującego pokrzywkę, jeżeli udało się go rozpoznać. Warto również wyeliminować czynniki nasilające pokrzywkę np. NLPZ, alkohol czy stres. Jeżeli pokrzywka ma charakter wtórny, należy zacząć leczyć chorobę podstawową. Leczenie farmakologiczne obejmować będzie leki przeciwhistaminowe m.in. bilsatyna, lewocetyryzyna, cetyryzyna, rupatadyna.

W większości przypadków stosuje się H1-bloker niepowodujący senności. Można również włączyć inne leki takie jak cyklosporyna, montelukast, GKS oraz przeciwciała monoklonalne przeciwko IgE. Najpopularniejsze leki na pokrzywkę bez recepty to Zyrtec, Dasergin, Allertec, Lirra i Amertil.

Czym smarować pokrzywkę?

Najczęściej używane są kremy bądź maści z lekiem przeciwhistaminowym lub glikokortykosteroidem oraz pasty z tlenkiem cynku. Popularnym lekiem, który łagodzi świąd skóry, jest Fenistil w żelu.

Czy pokrzywka jest zaraźliwa?

Nie da się zarazić pokrzywką od drugiej osoby, dlatego nie jest konieczna izolacja chorych.

Co zrobić, gdy wystąpi pokrzywka?

Niezwłocznie należy zgłosić się do lekarza w celu diagnostyki choroby. Jeśli oprócz bąbli w przebiegu pokrzywki wystąpi obrzęk naczynioruchowy lub inne niepokojące objawy, takie jak problemy z oddychaniem, koniecznie wezwij pogotowie ratunkowe. W taki sposób może objawiać się wstrząs anafilaktyczny, który jest reakcją zagrażającą życiu.