Objawy padaczki - jak je rozpoznać? Przyczyny, rodzaje i leczenie epilepsji

Padaczka, zwana także epilepsją, jest jedną z najczęstszych chorób neurologicznych, która dotyka ludzi w każdym wieku. Choroba ta niesie za sobą konsekwencje społeczne, behawioralne, zdrowotne i ekonomiczne dla pacjentów oraz ich rodzin. Szacuje się, że na całym świecie jest ponad 50 milionów ludzi dotkniętych padaczką. Aż 80% z nich mieszka w krajach o niskim lub średnim dochodzie. Jakie są objawy padaczki i jak na nie reagować?

Co to jest padaczka?

Epilepsja jest przewlekłym zaburzeniem neurologicznym charakteryzującym się nagłymi i nawracającymi napadami aktywności elektrycznej w mózgu. Ta nieprawidłowość prowadzi do krótkotrwałych zmian zwanych drgawkami. Obecnie wiadomo, że owe napady drgawkowe są wynikiem szybkiego i nadmiernego rozładowania neuronów.

Przyczyny padaczki

Etiologia tej choroby neurologicznej nie została do końca poznana, przez co przyczyny napadów padaczkowych u wielu chorych pozostają tajemnicą. Do czynników, które mogą przyczynić się do rozwoju epilepsji u osób dorosłych, należą: choroby genetyczne, choroby neurologiczne, malforacje naczyniowe w obrębie mózgu, nowotwory (guz mózgu, glejak), urazy głowy oraz udar. Nie zawsze udaje się określić przyczynę padaczki, lecz nie jest to przeszkodą do podjęcia skutecznego leczenia.

Objawy padaczki

Napady padaczki przebiegają w różny sposób w zależności od ich rodzaju. Charakterystycznym objawem choroby są drgawki i drżenie mięśni, a dodatkowo mogą wystąpić przyśpieszona akcja serca, wyprężenie ciała, gwałtowne ruchy, utrata przytomności, przegryzienie języka, piana z ust, krzyk, mimowolne oddanie moczu, pocenie się, zwrot gałek ocznych i głowy. Atak nie ma określonego czasu, ale zwykle trwa 2-3 minuty. U niektórych pacjentów moment napadu padaczkowego może nie objawiać się drgawkami, lecz utrudnionym kontaktem z otoczeniem.

Rodzaje padaczek

1. Padaczki idiopatyczne, czyli uwarunkowane genetycznie.
2. Padaczki objawowe - występują, gdy znana jest przyczyna choroby np. nowotwór.
3. Padaczki kryptogenne charakteryzują się cechami objawowym, jednak nie można ustalić konkretnej przyczyny.

Napady padaczkowe - klasyfikacja

1. Napady częściowe (ogniskowe) - czynność napadowa pojawia się w jednym obszarze mózgu, przebiega bez zaburzeń świadomości,
2. Napady złożone (zaburzenia świadomości),
3. Napady wtórnie uogólnione (występuje, gdy napad rozszerza się na cały mózg, dochodzi do utraty świadomości i drgawek o charakterze grand mal).
4. Napady proste:
   • z objawami autonomicznymi
   • z objawami zmysłowymi
   • z objawami ruchowymi
   • z objawami psychicznymi
   • z objawami mieszanymi.

1. Napady uogólnione - czynność napadowa obejmuje cały mózg, zawsze przebiega z utratą świadomości. Są to:
   • petit mal
   • napady miokloniczne (nagłe i silne skurcze mięśni)
   • napady nieświadomości (typu absence, krótkotrwały zanik świadomości)
   • napady kloniczne (drgawki całego ciała)
   • napady toniczne (usztywnienie jednej lub kilku części ciała)
   • napady atoniczne (nagły zanik napięcia mięśniowego)
   • grand mal (toniczno-kloniczne, krzyk, skurcze mięśni ciała, ślinotok, przegryzanie języka, usztywnienie ciała, gwałtowne ruchy, zwrot gałek ocznych i głowy).

Napady ogniskowe

Pojedynczy napad padaczkowy rodzaju ogniskowego jest zwykle krótkotrwały i trwa około 2 minut. Chory zachowuje wówczas pełną świadomość, lecz może doświadczać takich objawów, jak np. drgawki kończyn górnych i dolnych, zaburzenia pracy narządów zmysłów (odczuwanie nietypowych zapachów lub odbieranie nierzeczywistych dźwięków) oraz zaburzenia percepcji wzrokowej (np. nieprawidłowe widzenie rozmiaru lub kształtu przedmiotów).

Padaczka - objawy przed atakiem

Przed wystąpieniem napadu zauważymy niekiedy zwiastujące go charakterystyczne objawy. Atak padaczki może wyprzedać tak zwana „aura” , która z reguły trwa tylko kilkadziesiąt sekund. Niektórzy chorzy wtedy odczuwają nieprzyjemny zapach/smak, lęk, zawroty głowy, zdezorientowanie, drętwienie i mrowienie kończyn, mdłości, ścisk w żołądku, uczucie „guli w gardle”, „deja vu” oraz postrzeganie miejsc bądź osób, jakby widzieli je po raz pierwszy.

Co wywołuje atak padaczki?

U większości osób atak epilepsji powstaje nagle i bez konkretnej przyczyny. Jednak w niektórych przypadkach znane są prowodery i mogą to być bodźce zewnętrzne, takie jak alkohol, migające światło, brak snu, zmęczenie, stres, infekcje, nagły dźwięk, bodźce świetlne, nadmierny wysiłek fizyczny i psychiczny. Z drugiej strony pojawia się pytanie „Jak zapobiegać atakom padaczki?”. Jeżeli napady epilepsji nie są samoistne, to podstawową zasadą w zmniejszaniu ryzyka ich wystąpienia jest unikanie bodźców, które je wywołują.

Atak padaczki - jak zareagować? Pierwsza pomoc

Na świecie na padaczkę choruje ponad 50 mln ludzi, dlatego tak ważna jest znajomość zasad pierwszej pomocy.

1. Nie opuszczaj osoby, która ma napad padaczki.
2. Jeżeli możesz, zmierz czas trwania ataku.
3. Usuń wszystkie przedmioty, które mogą powodować obrażenia.
4. Podczas ataku chroń głowę i kręgosłup przed urazami.
5. Zapewnij komfort choremu.
6. Nie ruszaj osoby z atakiem. (chyba, że znajduje się w niebezpiecznej pozycji)
7. Nie powstrzymuj drgawek ani nie krępuj ruchów chorego.
8. Nie wkładaj przedmiotów pod jego głowę.
9. Poluzuj kołnierzyk lub rozwiąż krawat chorego.
10. Nie otwieraj na siłę zaciśniętej szczęki.
11. Podczas ataku nie rób sztucznego oddychania.
12. Nie wkładaj nic do ust chorego.
13. Nie szarp osoby z atakiem.
14. Nie podawaj także żadnych płynów.
15. Po ataku ułóż chorego w pozycji bezpiecznej, umieść jego głowę na poduszce, upewnij się, że została zachowana drożność dróg oddechowych. Kontroluj oddech osoby po napadzie i daj jej odpocząć.
16. Pozostań z chorym do momentu, kiedy odzyska w pełni świadomość.
17. Niezwłocznie wezwij pomoc, jeżeli: atak trwa dłużej niż 5 minut, wiąże się z utratą przytomności utrzymującą się kilka minut po zakończeniu ataku, oddech lub stan świadomości nie powracają, osoba ma wysoką gorączkę, chory czuje się wyczerpany, kobieta jest w ciąży, chory ma cukrzycę, doszło do skaleczenia, to pierwszy atak u tej osoby.

Samopoczucie po ataku padaczki

Zwykle chorzy po ataku padaczkowym są zmęczeni, senni oraz skarżą się na ból mięśni i głowy. W przypadku nieskutecznie leczonej padaczki u ponad 40% chorych występuje także depresja ponapadowa.

Skutki ataku padaczki

Nieleczona epilepsja może skutkować zaburzeniami psychicznymi, emocjonalnymi oraz lękowymi. Długotrwałe ataki (powyżej 5 minut) powodują niedotlenienie komórek, z czym wiąże się ryzyko uszkodzenia mózgu. Z tego względu tak ważna jest odpowiednio dobrana terapia oraz właściwa reakcja w wypadku silnych napadów.

Leczenie padaczki - czy padaczka jest uleczalna?

Niestety, padaczka jest chorobą niewyleczalną i można jedynie zapobiegać wystąpieniu napadów. Najczęstszą formą leczenia choroby jest terapia farmakologiczna, która ma dwa mechanizmy działania:

• hamuje rozprzestrzenianie się wyładowań neuronów w mózgu,
• podnosi próg drgawkowy.

Leki przeciwpadaczkowe

Dobór odpowiednich leków w terapii padaczki przede wszystkim zależy od rodzaju napadów. Najczęściej stosowane leki na padaczkę to: karbamazepina, kwas walproinowy, fenytoina, okskarbazepina, fenobarbital, diazepam, klonazepam, pregabalina oraz gabapentyna. W przypadku nieustąpienia napadów stosuje się inny lek.

Skuteczność leczenia farmakologicznego jest wysoka - podawanie leków przeciwpadaczkowych pomaga ok. 70% chorych. W wielu przypadkach możliwe jest całkowite ustąpienie napadów padaczkowych. Osoby z epilepsją powinny cyklicznie wykonywać rezonans magnetyczny oraz badanie EEG, aby lekarz prowadzący mógł określić skuteczność terapii. Badanie neurologiczne umożliwia wykrycie nieprawidłowości w pracy mózgu i podjęcie natychmiastowego działania, aby im zaradzić.

Inne metody w leczeniu padaczki

Gdy leczenie farmakologiczne będzie całkowicie nieskuteczne, należy rozważyć inne opcje, takie jak np. stymulacja nerwu błędnego czy dieta ketogenna. W wypadku pacjentów, u których występuje padaczka lekooporna, rozwiązaniem jest również leczenie chirurgiczne, czyli operacyjne usunięcie fragmentu mózgu, w którym znajduje się ognisko padaczkowe.