Migotanie przedsionków – objawy, leczenie, profilaktyka

Najczęstszą kardiogenną przyczyną udaru niedokrwiennego jest migotanie przedsionków, które pięciokrotnie zwiększa prawdopodobieństwo udaru i podwaja śmiertelność. Według danych międzynarodowych częstość występowania AF wynosi ok. 2%. Odsetek ten szybko wzrasta wraz z wiekiem.

Co to jest migotanie przedsionków?

Migotanie przedsionków (AF) to najczęściej występująca arytmia nadkomorowa, która niekorzystnie wpływa na czynność serca i zwiększa ryzyko udaru mózgu. AF może wystąpić w wyniku wielu różnych procesów patofizjologicznych zachodzących w przedsionkach. Do wystąpienia arytmii przyczyniają się zarówno środowiskowe, jak i genetyczne czynniki ryzyka. Migotanie przedsionków można podzielić ze względu na czas trwania zaburzenia rytmu serca:

• napadowe, kiedy pojawia się nagle i trwa krócej niż 7 dni (często krócej niż 48 h) i ustępuje samoistnie lub po leczeniu kardiowersją,
  
• przetrwałe, kiedy trwa ponad 7 dni i ustępuje po leczeniu kardiowersją,
  
• utrwalone, kiedy mimo zastosowanego leczenia nawraca, występuje stale, jest dobrze tolerowane przez pacjenta i zaakceptowane przez lekarza prowadzącego, a pacjent przyjmuje na stałe leki zapobiegające powikłaniom migotania przedsionków.

Migotanie przedsionków – mechanizm

Migotanie przedsionków charakteryzuje się nieskoordynowaną elektryczną aktywacją przedsionków i nieregularną, często szybką reakcją komór, która powoduje zaburzenia hemodynamiczne. W miarę AF krew gromadzi się w przedsionkach, a w uszku przedsionka może tworzyć się skrzep, który zwiększa ryzyko udaru zatorowego.

Migotanie przedsionków – przyczyna

Do czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia migotania przedsionków zalicza się: zaawansowany wiek, otyłość, nadciśnienie, cukrzycę, chorobę wieńcową, nadczynność tarczycy, zaburzenia elektrolitowe, ubytek przegrody międzyprzedsionkowej oraz zespół chorej zatoki. Migotanie przedsionków może być także chorobą idiopatyczną. Badania wykazują ponadto zwiększone ryzyko rozwoju AF u mężczyzn w porównaniu z kobietami.

Migotanie przedsionków – objawy

Migotanie przedsionków najczęściej manifestuje się uczuciem kołatania serca lub niemiarowym biciem serca. Oprócz tego może wystąpić pogorszenie tolerancji wysiłku, uczucie braku tchu czy „zatykania” w klatce piersiowej, pojawiające się przy wykonywaniu czynności, które wcześniej nie sprawiały większych trudności, a także poty. Napady migotania przedsionków mogą być także przyczyną zawrotów głowy, omdleń, a czasem krótkotrwałych utrat przytomności. Wiele osób nie odczuwa żadnych dolegliwości w związku migotaniem przedsionków, a rozpoznaje się je dopiero po wystąpieniu powikłań, takich jak udar niedokrwienny mózgu lub niewydolność serca, które są poważnymi zagrożeniami.

Tętno przy migotaniu przedsionków

Tętno może sięgać nawet 350-700 uderzeń na minutę. Jednak nie jest swoiste dla rozpoznania migotania przedsionków, a podejrzenie należy potwierdzić za pomocą elektrokardiografii 12-odprowadzeniowej.

Migotanie przedsionków – EKG

Migotanie przedsionków charakteryzuje się w zapisie elektrokardiograficznym następującymi zmianami:

• zmienny odstęp R-R
  
• brak załamków P
  
• rytm komór całkowicie niemiarowy
  
• w V1 widoczna jest tzw. fala ,,f”
  
• przy bloku odnogi zespoły QRS mogą być szerokie

Prawidłowe wyniki elektrokardiograficzne nie wykluczają migotania przedsionków, dlatego zaleca się monitorowanie w domu, jeśli pomimo prawidłowych wyników badań istnieje kliniczne podejrzenie arytmii.

Jak długo można żyć z migotaniem przedsionków?

Na to pytanie nie da się odpowiedzieć w jednoznaczny sposób. Migotanie przedsionków wynika z kilku procesów chorobowych, z których każdy ma inne rokowanie. W określonych sytuacjach osoba cierpiąca na AF może umrzeć w ciągu kilku najbliższych sekund, jak również cieszyć się względnie normalnych życiem przez lata bądź dekady. Mimo to, na chorych ciąży ryzyko potencjalnie śmiertelnych konsekwencji takich jak udar niedokrwienny mózgu.

Migotanie przedsionków – kiedy do szpitala?

Jeżeli podczas napadu migotania przedsionków wystąpią niepokojące objawy (omdlenie, duszność, ból w klatce piersiowej), należy niezwłocznie udać się po pomocą medyczną. Natomiast gdy jest to kolejny napad, któremu nie towarzyszą przykre symptomy, nie będzie konieczna wizyta w szpitalu. W takim przypadku należy postępować zgodnie z wcześniejszymi radami lekarza prowadzącego.

Czy migotanie przedsionków może ustąpić?

Migotanie przedsionków zależy od czasu trwania tego zaburzenia. Jeśli arytmia jest długotrwała i nie przeprowadza się interwencji mających na celu przywrócenie rytmu zatokowego, mówi się o migotaniu utrwalonym, które pozostaje z nami do końca życia. Z kolei napadowe migotanie przedsionków często ustępuje samoistnie. Jednak gdy będą towarzyszyć mu objawy lub napad będzie się przedłużał, konieczna będzie interwencja medyczna.

Migotanie przedsionków – leczenie

• Leczenie migotania przedsionków pozostaje wciąż wyzwaniem.
  
• U pacjentów niestabilnych hemodynamicznie konieczna jest natychmiastowa ocena i leczenie kardiowersją w trybie nagłym. Z kolei u stabilnych pacjentów leczenie zależy od czasu trwania migotania przedsionków i obecności choroby serca lub innych chorób współistniejących.
  
• Chociaż istnieją skuteczne leki przeciwzakrzepowe (Warfaryna, Acenokumarol) zmniejszające ryzyko udaru, ograniczenia stosowania terapii przeciwarytmicznej wynikają z braku skuteczności w łagodzeniu objawów i mogą powodować potencjalne skutki uboczne.
  
• Alternatywnie, procedury ablacji przezcewnikowej mogą skutecznie zmniejszać ryzyko AF, są one jednak inwazyjne, przez co mogą wiązać się z powikłaniami i wymagać powtarzania zabiegu w celu długoterminowego leczenia AF.
  
• Aby osiągnąć docelowe tętno, stosuje się beta-blokery (np. metoprolol, esmolol, propranolol) lub niedihydropirydynowe blokery kanału wapniowego (np. diltiazem, werapamil). Digoksyna nie jest już uważana za lek pierwszego rzutu ani zalecana w monoterapii. Można ją dodać do terapii z beta-blokerami lub blokerami kanału wapniowego. Z kolei amiodaron stanowi jedynie inną opcję kontroli szybkości podawania leku, gdy beta-adrenolityki i blokery kanału wapniowego nie działają. Jego opóźnione działanie, potencjalna toksyczność i interakcje z lekami poważnie ograniczają jego stosowanie.

Nowe leki na migotanie przedsionków

Obecnie nowymi lekami przeciwkrzepliwymi w Polsce są:

• dabigatran [Pradaxą]
  
• rywaroksabanem [Xarelto]
  
• apiksaban [Eliquis]

Stosuje się je w przypadku chorych u których po raz pierwszy stwierdzono napad migotania przedsionków lub trwale jego utrzymywanie się. Przepisuje się także pacjentom nieskutecznie leczonym za pomocą Warfinu lub Acenokumarolu, u których występują duże wahania INR lub inne działania niepożądane, np. wypadanie włosów.

Migotanie przedsionków – czego unikać?

Leczenie migotania przedsionków może być skuteczniejsze, kiedy pacjent przyjmie odpowiednią postawę i zadba o swój styl życia. Konieczna będzie rezygnacja z wszelakich używek (alkoholu, produktów tytoniowych, napojów energetycznych itp.), zrzucenie zbędnych kilogramów, odpowiednie nawodnienie, zastosowanie diety śródziemnomorskiej oraz regularna aktywność fizyczna. Należy także pamiętać, aby przyjmować regularnie wszystkie leki oraz mierzyć sobie puls metodą palpacyjną lub za pomocą zegarka.