PCOS – objawy, przyczyny, leczenie

Zespół policystycznych jajników jest jedną z najczęstszych endokrynopatii ginekologicznych występujących u kobiet przed menopauzą. Uporczywy brak równowagi hormonalnej jest częstą przyczyną licznych cyst czy nieregularnego cyklu menstruacyjnego, który ostatecznie prowadzi do bezpłodności u kobiet. Szacuje się, że na PCOS cierpi nawet 20% pacjentek ginekologicznych.

PCOS – co to jest?

PCOS definiuje się jako rodzaj zaburzeń endokrynologicznych, które dotykają kobiety w wieku rozrodczym. Główną przyczyną choroby jest nadmierne wytwarzanie męskich hormonów – androgenów – przez jajniki, co z kolei powoduje dysfunkcję funkcjonowania całego układu hormonalnego u kobiety. Poprzez pojawiający się wzrost stężenia hormonu luteinizującego (LH) oraz obniżenie stężenia hormonu folikulotropowego (FSH) we krwi dochodzi do zaburzenia wzrastania i dojrzewania pęcherzyków jajnikowych.

PCOS – objawy

• hirsutyzm (nadmierne owłosienie typu męskiego)
  
• trądzik i zmiany łojotokowe na skórze
  
• insulinooporność, która prowadzi do otyłości i cukrzycy typu 2
  
• nieregularne miesiączki lub ich brak
  
• trudność w pozbyciu się nadmiernych kilogramów
  
• przetłuszczanie się włosów i skóry
  
• długi czas trwania zespołu napięcia przedmiesiączkowego
  
• depresja
  
• zaburzenia lękowe
  
• dyslipidemia
  
• choroby sercowo-naczyniowe
  
• łysienie typu męskiego (tzw. zakola)
  
• problem z zajściem w ciążę
  
• powiększenie i torbielowatość jajników.
  

PCOS – objawy psychiczne

Wiele badań wykazuje, że w porównaniu ze zdrowymi kobietami, u pacjentek z zespołem policystycznych jajników częściej diagnozuje się zaburzenia psychiczne. Wytłumaczenie korelacji między owymi zaburzeniami a PCOS wciąż pozostaje trudne i niejednoznaczne. Kobiety z PCOS mogą zmagać się z zaburzeniami depresyjnymi, uogólnionymi zaburzeniami lękowymi, zaburzeniami osobowości, fobią społeczną, zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, ADHD oraz zaburzeniami odżywiania.

PCOS a ciąża

Zespół policystycznych jajników jest schorzeniem powodującym problemy z owulacją oraz nieprawidłowości w cyklu miesiączkowym, a to z kolei może wpływać na płodność u kobiety. Należy jednak zaznaczyć, że diagnoza PCOS nie skreśla szans na zajście w ciążę. Jak wynika z obliczeń naukowców, prawdopodobieństwo urodzenia dziecka u kobiet z PCOS wynosi 80,2%.

PCOS – jakie badanie wykonać, aby wykryć chorobę?

W celu wykluczenia zespołu policystycznych jajników oprócz badań laboratoryjnych należy wykonać USG miednicy. Obraz choroby charakteryzuje się występowaniem licznych torbieli w jajnikach (co najmniej 20 pęcherzyków o średnicy od 2 do 9 mm) i powiększeniem objętości jajnika (objętość jajnika wynosi co najmniej 10 cm3).

Jakie hormony zbadać przy PCOS?

Badania hormonalne, które wykorzystuje się w diagnostyce zespołu wielotorbielowatych jajników to m.in.:

• poziom testosteronu i wolnego testosteronu,
  
• poziom globuliny wiążącej hormony płciowe (SHGB),
  
• poziom androstendionu,
  
• stężenie progesteronu w 2 fazie cyklu miesiączkowego,
  
• DHEAS.
  

PCOS – badania

Z uwagi na ścisły związek między PCOS, a insulinoopornością, cukrzycą, otyłością czy hiperdyslipidemią należy skontrolować także wzrost poziomu insuliny i zaburzenia w profilu lipidowym (wzrost stężenia triglicerydów i cholesterolu LDL oraz obniżenie stężenia cholesterolu HDL).

Jak wyleczyć PCOS?

Ze względu na brak pełnego zrozumienia patogenezy zespołu leczenie przyczynowe nie jest w pełni wykonalne. Terapia pacjentek z PCOS zależy przede wszystkim od pożądanego efektu klinicznego i polega na regulacji zaburzeń miesiączkowania, złagodzeniu objawów hiperandrogenizmu, leczeniu otyłości oraz niepłodności.

PCOS – leczenie

• Dla kobiet, które chcą zajść w ciążę, klomifen pozostaje terapią pierwszego rzutu. 75% ciąż u pacjentek stosujących klomifen dochodzi do poczęcia w pierwszych 3 miesiącach leczenia.
  
• Inną opcją terapeutyczną dla kobiet z problemem niepłodności w PCOS są gonadotropiny, stosowane do wywołania owulacji czy operacja laparoskopowa u pacjentek opornych na terapie farmakologiczne.
  
• Pacjentkom z PCOS, których celem nie jest ciąża, zwykle zaleca się stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, które skutecznie przywracają rytm krwawień, zmniejszają hiperandrogenizm, a także przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka rozrostu endometrium.
  
• Wpływ nadmiernej syntezy androgenów na wygląd zewnętrzny pacjentki należą do najczęstszych problemów powodujących zgłaszanie się pacjentek z PCOS do lekarza. W terapiach farmakologicznych tych problemów wykorzystuje się przede wszystkim leki antyandrogenowe, takie jak octan cyproteronu w połączeniu z etynyloestradiolem, spironolakton lub metformina.
  
• Kolejnym celem terapii PCOS jest redukcja otyłości, gdzie oprócz modyfikacji stylu życia, diety i terapii farmakologicznej metforminą zastosowano metody chirurgiczne. Wykazano, że zabiegi bariatryczne stosowane w leczeniu otyłości znacznie poprawiają profil pacjentek z PCOS poprzez zapobieganie zespołowi metabolicznemu.
  
• Kolejnym lekiem stosowanym u pacjentek z PCOS pragnących przywrócić płodność jest metformina, choć jej rola w indukowaniu owulacji jest nadal kontrowersyjna. Wiadomo na pewno, że przyczynia się do obniżenia poziomu insuliny i androgenów, przywracając tym samym regularność cyklu i okresów owulacyjnych.
  

PCOS – dieta

Biorąc pod uwagę ścisły związek PCOS z otyłością, przewlekłym zapaleniem o niskim stopniu złośliwości i insulinoopornością twierdzi się, że dieta śródziemnomorska jest jedną z optymalnych niefarmakologicznych strategii leczenia PCOS.

1. Jedz regularne, mniejsze posiłki 4-5 razy dziennie.
   
2. Wprowadź do swojego życia dietę lekkostrawną.
   
3. Ogranicz picie alkoholu i kawy.
   
4. Wyeliminuj z diety potrawy z dużą zawartością nasyconych tłuszczy.
   
5. Zastąp oleje do smażenia oliwą z oliwek.
   
6. Smażenie zastąp pieczeniem w folii, gotowaniem na parze oraz na wodzie.
   
7. Spożywaj chude mięso oraz niskotłuszczowe produkty mleczne.
   
8. Włącz do swojego menu warzywa, owoce oraz ryby morskie.
   
9. Unikaj produktów, które zawierają wysoką ilość węglowodanów.
   
10. Wyeliminuj białe pieczywo, biały ryż czy makaron.
    
11. Nie wybieraj na obiad opcji typu fast-food.
    
12. Co najmniej dwa razy w tygodniu spożywaj rośliny strączkowe.
    
13. Wprowadź do swojej diety produkty z dużą ilością błonnika.
    
14. Wybieraj produkty zbożowe pełnoziarniste.
    
15. Jako przekąski lub dodatki spożywaj orzechy i nasiona.
    
16. Jeżeli jesteś otyła, zredukuj swoją wagę. Pomoże Ci w tym deficyt kaloryczny i aktywność fizyczna.
    
17. W razie trudności udaj się do dietetyka.