Rak trzonu macicy – objawy, przyczyny, leczenie
Rak trzonu macicy, inaczej rak endometrium, to nowotwór złośliwy, który znajduje się na 4 miejscu pod względem zachorowalności na raka u kobiet. Największa zapadalność przypada na przedział wiekowy 55–70 lat. Szacuje się, że każdego roku na całym świecie nowotwór rozwija się u około 142 000 kobiet, z czego 42 000 z nich umiera.
Nowotwór trzonu macicy – podział
Raka endometrium można podzielić na dwa typy:
- Typ I jest najczęstszą postacią i stanowi ponad 70% przypadków. Guzy typu I są związane z nieskrępowaną stymulacją estrogenową i nazywane są gruczolakorakiem endometrioidalnym. Zmiany te mają zazwyczaj niski stopień złośliwości.
- Guzy typu II są częściej guzami wysokiego stopnia i mają typ histologiczny brodawkowato-surowiczy lub jasnokomórkowy. Niosą ze sobą złe rokowanie i są obarczone wysokim ryzykiem nawrotu i przerzutów. Typ II stanowi jedynie 10% przypadków raka endometrium, ale wiąże się z 40% związanych z nim zgonów.
- Z kolei guzy rodzinne często towarzyszą zespołowi Lyncha (dziedzicznemu rakowi jelita grubego niezwiązanego z polipowatością. Choroby genetyczne stanowią 10% przypadków raka endometrium.
Czynniki ryzyka raka trzonu macicy
Czynniki ryzyka raka trzonu macicy typu I są związane z niekontrolowaną ekspozycją endometrium na estrogen. Do jego rozwoju może prowadzić:
- niestosowanie terapii estrogenowej
- wczesna pierwsza miesiączka
- późna menopauza
- terapia tamoksyfenem
- nierodność
- niepłodność
- brak owulacji
- zespół policystycznych jajników.
Do innych czynników ryzyka niezwiązanych z estrogenami należą: rak endometrium w rodzinie, wiek powyżej 50 lat, nadciśnienie, cukrzyca, otyłość, choroby tarczycy i zespół Lyncha. Chociaż ogólnie są one mniej powszechne, najczęściej stwierdza się nowotwory typu II u czarnoskórych kobiet powyżej 50. roku życia. Z kolei prawie 70% pacjentek z wczesnym stadium raka endometrium jest otyłych. Względne ryzyko zgonu wzrasta wraz ze wzrostem wskaźnika masy ciała.
Do czynników ochronnych zalicza się wcześniejsze stosowanie złożonych doustnych środków antykoncepcyjnych przez rok lub dłużej oraz wieloporód.
Czy rak trzonu macicy jest dziedziczny?
Rak endometrium może mieć postać dziedziczną, która charakteryzuje się wystąpieniem mutacji w genie PTEN oraz mutacjami genów naprawy niesparowanych zasad (gen PMS1, PMS2, MLH1, MSH2, MSH6). U osób ze zdiagnozowaną mutacją występuje zwiększone ryzyko zachorowania na bardziej agresywną postać raka endometrium w młodszym wieku.
Rak trzonu macicy – objawy
Nowotwór złośliwy endometrium zwykle już we wczesnym stadium daje wyraźne objawy, co pozwala na szybką diagnozę i skuteczne leczenie. Najczęstszym symptomem raka jest krwawienie pomenopauzalne. Uwagę powinny zwrócić krwawienia międzymiesiączkowe, a także obfite, o brzydkim zapachu, krwiste lub ropno-krwiste upławy. W przypadku zaawansowanej choroby pacjentki mogą skarżyć się na bóle podbrzusza oraz okolicy krzyżowej.
Rak trzonu macicy – gdzie daje przerzuty?
Rak trzonu macicy może dawać przerzuty do innych narządów, m.in. jajników, jajowodów, pęcherza moczowego czy odbytnicy. Może również naciekać na węzły chłonne i dawać przerzuty odległe. Zajęcie przez komórki nowotworowe innych narządów wewnętrznych zależy od stopnia zaawansowania raka.
Rak trzonu macicy – markery
Markery CA-125 oraz HE4 odgrywają istotną rolę nie tylko w monitorowaniu leczenia raka jajnika, ale także podczas terapii raka trzonu macicy. Stężenie tych markerów służy do oceny stopnia zaawansowania klinicznego, stopnia złośliwości histologicznej, głębokości nacieku oraz wczesnego nawrotu choroby.
Rak trzonu macicy – rokowania
Przeżycie zależy od stadium i histologii diagnozy. U większości pacjentek z rakiem endometrium w I i II stopniu zaawansowania rokowanie będzie korzystne, podczas gdy u pacjentek z rakiem endometrium w stadium III lub IV prawdopodobieństwo przeżycia będzie mniejsze. Zaleca się obserwację po leczeniu w celu wykrycia nawrotu choroby. Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej zaleca obserwację objawów i badania miednicy mniejszej co trzy do sześciu miesięcy przez dwa lata po leczeniu, następnie co sześć miesięcy przez trzy lata, a następnie co roku.
Rak trzonu macicy – umieralność
Ogólny odsetek pięcioletnich przeżyć w raku trzonu macicy w I stopniu zaawansowania wynosi 90%. W II stopniu zaawansowania raka endometrium odsetek wynosi 80%. Rokowanie raka trzonu macicy w stopniu III to 48-60%, a w stopniu IVA – 57% pięcioletnich przeżyć. W stopniu IVB rokowanie dotyczące odsetka pięcioletnich przeżyć wynosi 16%.
Rak trzonu macicy G1 – leczenie
- U większości pacjentek chorych na raka endometrium występuje rak w I stopniu zaawansowania.
- Podstawą leczenia jest całkowita histerektomia z obustronnym wycięciem jajowodów, wycięciem limfadenektomii okołoaortalnej i miednicy oraz płukanie miednicy w celu określenia stopnia zaawansowania choroby. Laparoskopia wiąże się z mniejszą liczbą powikłań pooperacyjnych niż laparotomia.
- Wydaje się, że terapia cytoredukcyjna (usuwanie masy za pomocą operacji i chemioterapii lub radioterapii) wydłuża czas przeżycia pacjentek z chorobą w obrębie jamy brzusznej, zwiększając przeżywalność i zmniejszając ryzyko nawrotów.
- Progesteron jest opcją terapeutyczną dla pacjentek z rakiem endometrium w I stopniu zaawansowania, które chcą zachować płodność. Istnieje 30% szans, że u pacjentki, u której w biopsji wykryto raka I stopnia, zamiast tego może pojawić się nowotwór II lub III stopnia.
- Radioterapia jest opcją dla pacjentek, u których medycznie nie można przeprowadzić operacji.