18 Grudzień 2023 | Diagnostyka

Toksoplazmoza – objawy, leczenie, rozpoznanie

Zakażenie pierwotniakiem pasożytniczym Toxoplasma gondii występuje na całym świecie. Ten bezwzględny pasożyt wewnątrzkomórkowy może zakażać ludzi, a także praktycznie wszystkie stałocieplne zwierzęta. Ogólnie przyjmuje się, że około 25 do 30% światowej populacji ludzkiej jest zakażonych Toxoplasmą. W rzeczywistości częstość występowania różni się znacznie w zależności od kraju (od 10 do 80%), a często w obrębie danego państwa lub pomiędzy różnymi społecznościami w tym samym regionie.

Spis treści

Toksoplazmoza – co to jest?

Toksoplazmoza jest chorobą zakaźną, która powszechnie występuje w tropikalnych i subtropikalnych krajach. Wywołuje ją Toxoplasma gondii czyli pierwotniak pasożytniczy, który większość swojego cyklu życiowego spędza wewnątrz kotów. Toksoplazmoza łatwo przenosi się na ludzi poprzez spożycie niedogotowanego mięsa, skażoną wodę lub kontakt z kocimi odchodami. Co ważne, nie przenosi się z osoby na osobę (z wyjątkiem przypadków przeniesienia wrodzonego i przeszczepienia narządu).

Toksoplazmoza – objawy

Większość infekcji T. gondii wykazuje minimalne symptomy (nawet 85-90% przypadków). Zdarza się jednak, że pojawiają się u chorych objawy grypodobne np: gorączka, drgawki, powiększone węzły chłonne, męczliwość, ból głowy, wzmożoną potliwość, osłabienie czy ból mięśni.
Wyjątkowo rzadko dochodzi do zajęcia różnych narządów, aczkolwiek może wystąpić: zapalenie wątroby, zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego lub innych mięśni, zapalenie siatkówki (toksoplazmoza oczna) lub zapalenie mózgu.
U osób z niedoborem odporności (wrodzonym lub nabytym, np. na skutek leczenia immunosupresyjnego, choroby nowotworowej czy zakażenia HIV) infekcja zwykle wiąże się z poważniejszymi konsekwencjami. Może rozwinąć się zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie siatkówki lub zapalenie mózgu.

Toksoplazmoza – objawy skórne

W przebiegu toksoplazmozy mogą wystąpić objawy skórne w postaci wysypki plamisto-grudkowej. Zmiany te manifestują się w postaci plamek oraz twardszych wypukłości podobnych do grudek. Wykwity są na ogół jasnoróżowe i trudno dostrzegalne. Zwykle znikają samoistnie w ciągu 3 tygodni.

Toksoplazmoza – objawy neurologiczne

Bardzo rzadko obserwuje się objawy neurologiczne w przebiegu toksoplazmozy. Zdarza się jednak, że choroba manifestuje się w postaci toksoplazmozowego zapalenia mózgu. Pojawiają się wtedy zaburzenia mowy, niedowłady mięśni kończyn, światłowstręt, drgawki, zaburzenia świadomości, ubytki w polu widzenia, zmiany w zachowaniu, zaburzenia czucia, równowagi i chodu.

Toksoplazmoza oczna

Toxoplasmosa gondii jest jedną z głównych przyczyn zakaźnego zapalenia błony naczyniowej oka na świecie. Toksoplazmoza oczna objawia się zazwyczaj zapaleniem tylnego odcinka błony naczyniowej oka z jednostronnym uszkodzeniem naczyniówki i siatkówki oraz zapaleniem ciała szklistego. Mimo że choroba oczna u dorosłych była postrzegana jako nawrót zakażenia wrodzonego, najnowsze dowody sugerują, że większość przypadków zajęcia oczu to najprawdopodobniej zakażenia nabyte po urodzeniu. Niemniej jednak obie drogi zakażenia mogą prowadzić do ciężkiego zajęcia oczu i ślepoty.

Toksoplazmoza u kota

Zarażone koty domowe zazwyczaj nie wykazują objawów i nie mają rozpoznawalnej choroby klinicznej. Niemniej jednak objawy kliniczne mogą obejmować gorączkę, zapalenie oczu, biegunkę, wymioty, zapalenie płuc, spadek masy ciała, brak apetytu czy zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Zakażenie Toxoplasmą jest najcięższe u kociąt, a zdziczałe koty domowe są bardziej narażone na infekcję niż koty domowe.
Wykrywanie przewlekłego zakażenia T. gondii u zwierzęcia opiera się przede wszystkim na testach serologicznych. Nie ma złotego standardu testu przesiewowego pod kątem dużej różnorodności gatunków żywicieli Toxoplasma. Obecnie zmodyfikowany test aglutynacji (MAT) wydaje się być najlepiej dostosowanym testem, ale dla niektórych gatunków zwierząt domowych opracowano specyficzne testy immunoenzymatyczne (ELISA).

Toksoplazmoza a ciąża

Toksoplazmoza w ciąży jest bardzo niebezpieczna dla przyszłej matki i jej dziecka.
Pierwotna infekcja nabyta przez kobietę w ciąży może przejść przez łożysko i dotrzeć do płodu. Tachyzoity T. gondii rozmnażają się i atakują tkanki płodu wywołując ostrą lub przewlekłą chorobę.
To wrodzone zakażenie może mieć charakter ogólnoustrojowy i powodować śmierć płodu, przedwczesny poród, opóźnienie wzrostu wewnątrzmacicznego, gorączkę, zapalenie płuc, powiększenie wątroby i śledziony, trombocytopenię lub obejmować oczy i mózg.
Objawy choroby oczu lub mózgu u płodu mogą obejmować zapalenie naczyniówki i siatkówki, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, wodogłowie, małogłowie lub zwapnienia wcześniejszych obszarów martwicy. Jednakże u niemowląt na ogół nie występują objawy kliniczne po urodzeniu i zamiast tego mogą stać się głuche w późniejszym życiu.
W przypadku zakażenia kobiety na więcej niż 6 miesięcy przed ciążą ryzyko przeniesienia wirusa na płód jest znacznie zmniejszone.
Do zakażenia pierwotnego może dojść tylko raz, lecz pasożyt może przetrwać w formie utajonej (cysty) w organizmie nawet przez całe życie gospodarza. Oznacza to w przypadku kobiet, że tylko podczas jednej ciąży może dojść do rozwoju choroby i zagrożenia życia płodu. Jeśli matka nie jest chora na AIDS lub nie stosuje terapii immunosupresyjnej, kolejne ciąże nie będą już zagrożone toksoplazmozą.
Leczenie toksoplazmozy w ciąży nie jest łatwe, ale jest konieczne, aby nie dopuścić do przeniesienia zakażenia na płód. Wrodzone, oczne i poporodowe zakażenie T. gondii nie jest uleczalne i utrzymuje się u wszystkich zakażonych osób.

Toksoplazmoza badanie – toksoplazmoza IgM, igG, igA

W celu rozpoznania infekcji T.gondii wykonuje się badania serologiczne wykrywające w surowicy krwi swoiste przeciwciała (IgG, IgM, IgA), produkowane przez układ odpornościowy w odpowiedzi na zarażenie.
Początkowo obecne są przeciwciała IgM, IgA, następnie pojawiają się IgG. Pewnym potwierdzeniem świeżego zarażenia jest stwierdzenie tzw. serokonwersji, czyli pojawienia się przeciwciał u osoby, która ich nie miała.
U osób z nabytym świeżym zarażeniem Toxoplasma gondii stwierdza się zwykle przeciwciała IgM i duże miana IgG, a u osób ze „starym” zarażeniem (nabytym lub wrodzonym) małe miana IgG i brak IgM.
W bardzo wczesnym zarażeniu mogą występować jedynie przeciwciała IgM, ale taki wynik może również być fałszywie dodatni.
U noworodków z toksoplazmozą wrodzoną mogą być obecne przeciwciała IgG, IgM i/lub IgA, ale często stwierdza się jedynie przeciwciała IgG
Czasem wykonuje się badanie tzw. awidności przeciwciał IgG. Wysoka awidność oznacza, że do zarażenia doszło co najmniej przed 20 tygodniami. Taki wynik u kobiety w I trymestrze ciąży świadczy o zarażeniu sprzed ciąży.

Kategorie