Udar cieplny – co robić? Objawy i leczenie u dzieci i dorosłych
W ciągu ostatnich dwudziestu lat rekordowe fale upałów spowodowały rosnącą liczbę zgonów na całym świecie. Śmiertelność udaru cieplnego wynosi 10-30%, a 7-20% pacjentów, którzy przeżyją, cierpi na trwałe uszkodzenie neurologiczne. Co to jest udar cieplny? Jak leczyć udar cieplny?
Udar cieplny – co to?
Udar cieplny, inaczej porażenie cieplne, to ciężka reakcja organizmu, która powstaje w wyniku długiego działania wysokiej temperatury na ciało. Sprawia ona, że nasz ustrój nie jest w stanie samodzielnie pozbyć się nadmiaru ciepła. Taki stan charakteryzuje się gwałtownym wzrostem temperatury wewnętrznej ciała powyżej 40°C oraz dysfunkcją ośrodkowego układu nerwowego.
Przyczyny udaru cieplnego
Udar cieplny występuje po dłuższym działaniu wysokiej temperatury na nasze ciało – często połączonej z wysoką wilgotnością i brakiem lub bardzo małym ruchem powietrza. Możemy wyróżnić dwa rodzaje udaru: wysiłkowy oraz klasyczny.
Udar klasyczny powstaje w wyniku biernego narażenia na ekstremalne ciepło otoczenia. Natomiast powodem udaru wysiłkowego jest nadmierna produkcja ciepła podczas forsownych ćwiczeń przy wysokich temperaturach.
Udar cieplny – objawy
Najczęstszymi objawami udaru cieplnego są:
- wysoka gorączka (powyżej 39°C),
- niepokój,
- gorąca, czerwona, sucha lub wilgotna skóra,
- szybkie, dobrze wyczuwalne tętno,
- zawroty głowy,
- nudności,
- wymioty,
- poparzenia skóry,
- rozszerzenie źrenic,
- bóle i sztywności mięśni,
- spadek ciśnienia krwi
- zmęczenie,
- zaburzenia koncentracji,
- bóle głowy.
Udar cieplny może przyjmować także o wiele bardziej niebezpieczną postać, która zagraża życiu. Stan może prowadzić do zaburzeń ze strony układu nerwowego takich jak drgawki, majaczenie, śpiączka, a nawet do śmierci.
Udar cieplny u dziecka – objawy
Jednym z pierwszych objawów udaru u dzieci są kurcze cieplne czyli bezwiedne, bolesne kurcze kończyn oraz mięśni brzucha. Często występuje także pogorszenie nastroju, zmęczenie, apatia, gorączka, biegunka, bóle głowy, którym może towarzyszyć płacz. Dziecko może także skarżyć się na zaburzenia widzenia oraz zawroty głowy. Na skórze mogą być widoczne poparzenia ciała, a z czasem zmniejszyć się może potliwość, która była na początku bardzo obfita.
Udar cieplny – po jakim czasie występuje?
Wystąpienie objawów udaru słonecznego jest to sprawa indywidualna i zależy od organizmu człowieka. Udar może wystąpić zarówno po kilku godzinach, jak i po 2-3 dniach od ekspozycji na słońce.
Ile trwa udar cieplny?
Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Czas trwania udaru zależy m.in. od stopnia przegrzania organizmu, wieku osoby czy też współistniejących chorób organizmu człowieka. U niektórych osób powrót do zdrowia może trwać zaledwie jeden dzień. Jednak w sytuacji, gdy udar przebiera bardziej niebezpieczną formę, dojście do siebie może zająć nawet kilka dni.
Udar cieplny – pierwsza pomoc
Każdy pacjent z udarem cieplnym wymaga hospitalizacji w warunkach szpitalnych. Udar cieplny jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.
- Wezwij karetkę pogotowia.
- Zapewnij drożność górnych dróg oddechowych.
- Kontroluj czynności życiowe, a w przypadku wystąpienia objawów NZK natychmiast rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową.
- Przenieś chorego do chłodnego, zacienionego otoczenia.
- Ułóż go w pozycji leżącej.
- Gdy twarz chorego jest blada, głowę ułóż niżej od tułowia, natomiast gdy jest czerwona – lepiej połóż go w pozycji półleżącej.
- Rozbierz go i chłódź zimnym, wilgotnym powietrzem. Wykorzystaj okłady z lodu. Wcześniej zastosuj metody chłodzenia oparte na parowaniu.
- W przypadku nastolatków i młodych dorosłych rozważ zanurzenie w zimnej wodzie.
- Co 10 minut sprawdzaj temperaturę ciała chorego.
- Gdy chory jest przytomny, podaj mu duże ilości chłodnych płynów w małych porcjach, najlepiej lekko osolonej wody.
Nieleczony udar cieplny – jakie mogą być konsekwencje?
Udar cieplny może doprowadzić do wielu groźnych powikłań bądź skutków ubocznych, zwłaszcza gdy pozostaje nieleczony. Przegrzanie organizmu może doprowadzić do konsekwencji takich jak:
- niewydolność nerek,
- niewydolność płuc,
- kwasica metaboliczna,
- niedokrwienie i zaburzenia rytmu serca,
- poparzenia skóry I i II stopnia,
- zaburzenia krzepnięcia krwi,
- krwawienia do przewodu pokarmowego,
- sztywność mięśni,
- hipowolemia,
- wylewy podspojówkowe,
- zaburzenia równowagi,
- rozsiane krzepnięcie wewnątrznaczyniowe,
- zaburzenia mowy,
- drgawki,
- majaczenie i splątanie,
- śpiączka,
- niewydolność serca,
- śmierć.
Czym się różni udar cieplny od słonecznego?
Udar słoneczny jest to rodzaj udaru cieplnego, do którego dochodzi w wyniku silnego nasłonecznienia – przede wszystkim głowy oraz karku. Miejscowe działanie promieni słonecznych na skórę głowy prowadzi do przekrwienia opon mózgowych i mózgu. Zwykle objawia się zaczerwieniem skóry, niepokojem, bólami i zawrotami głowy.
Z kolei udar cieplny to reakcja organizmu, która występuje po dłuższym działaniu wysokiej temperatury na nasze ciało – często połączonej z wysoką wilgotnością i brakiem lub bardzo małym ruchem powietrza. Temperatura ciała staje się tak wysoka, że organizm nie jest w stanie samodzielnie jej obniżyć.
Jak zapobiegać udarowi cieplnemu?
Łatwiej jest zapobiegać udarowi cieplnemu niż go leczyć. Metody zapobiegania udarowi cieplnemu to m.in: stosowanie klimatyzatorów, ograniczanie ruchu na świeżym powietrzu w ciągu dnia, odpowiednie spożycie płynów, noszenie luźnej i jaskrawej odzieży, ostrożne stosowanie leków mogących powodować wydzielanie płynów. Pamiętaj także, aby nie zostawiać dzieci samych w nagrzanym samochodzie.