Udar mózgu – objawy, leczenie, przyczyny

Udar mózgu jest jedną z głównych przyczyn śmierci i niepełnosprawności na świecie. Jedna trzecia osób po udarze wraca do pełnego zdrowia, kolejna jedna trzecia umiera, a reszta przeżywa z resztkową niepełnosprawnością. Szacuje się, że współczynniki zapadalności na udar mózgu w naszym kraju wynoszą 177/100 000 mężczyzn oraz 125/100 000 kobiet.

Co to jest udar mózgu?

Udar to zespół kliniczny, który charakteryzuje się nagłym wystąpieniem ogniskowej lub globalnej utraty funkcji mózgu wskutek zatrzymania dopływu krwi do niego. Wyróżniamy dwa typy udaru: niedokrwienny oraz krwotoczny.

Udar mózgu – przyczyny

• Udar niedokrwienny, inaczej zawał mózgu, stanowi około 80% przypadków udarów mózgu. Powstaje, gdy tętnica zaopatrująca jakąś część mózgu w krew staje się niedrożna, tzn. krew nie przepływa przez nią lub przepływa z ilości niewystarczającej, aby komórki mózgu otrzymały jej tyle, ile potrzebują. Do zatrzymania lub znacznego ograniczenia przepływu przez naczynia dochodzi najczęściej na skutek zamknięcia jego światła przez blaszki miażdżycowe, składające się z cholesterolu lub przez zator czyli zablokowanie światła skrzepliną powstałą w sercu. Rzadsze przyczyny obejmują koagulopatię, zapalenie naczyń i zapalenie wsierdzia.
• Udar krwotoczny, inaczej „wylew”, stanowi około 20% przypadków udarów mózgu. Powstaje w wyniku uszkodzenia ściany naczynia krwionośnego i wylania się krwi poza naczynie, co powoduje, że krew nie dociera do tkanki mózgowej zaopatrywanej przez pęknięte naczynie. „Wylewająca” się krew niszczy okoliczną tkanką nerwową i powoduje wzrost ciśnienia wewnątrz czaszki, co zaburza czynność całego mózgu. Główną przyczyną udaru krwotocznego jest wieloletnie nadciśnienie tętnicze, które powoduje powstanie mikrotętniaków, pęknięcie większych tętniaków oraz naczyniaków.
• Podsumowując, udar niedokrwienny jest spowodowany zamknięciem światła naczynia, a udar krwotoczny jest związany z pęknięciem ściany naczynia krwionośnego.

Udar mózgu – czynniki ryzyka

Do najczęstszych czynników ryzyka udaru mózgu zaliczamy:

• nadciśnienie tętnicze,
  
• cukrzycę,
  
• choroby serca,
  
• otyłość,
  
• palenie papierosów,
  
• nadużywanie alkoholu,
  
• dnę moczanową,
  
• przyjmowanie kokainy i amfetaminy,
  
• zaburzenia krzepnięcia krwi,
  
• zespół bezdechu sennego,
  
• wiek,
  
• przebycie TIA (przemijający atak niedokrwienny),
  
• występowanie udarów w rodzinie,
  
• predyspozycje genetyczne.

Brak aktywności fizycznej, regularne spożywanie napojów słodzonych oraz małe dzienne spożycie ryb, owoców i warzyw również wiąże się ze zwiększonym ryzykiem udaru mózgu. Z kolei u kobiet stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, migrena z aurą, okres bezpośrednio po porodzie i stan przedrzucawkowy powodują niewielki wzrost ryzyka udaru.

Jak rozpoznać udar mózgu? Objawy udaru mózgu u dorosłych

Chociaż rozpoznanie udaru opiera się na wywiadzie i badaniu klinicznym, konieczne jest wykonanie neuroobrazowania, aby określić podstawowy proces patologiczny. Wczesna tomografia komputerowa głowy pozwoli odróżnić pierwotny krwotok śródmózgowy od zawału mózgu i pozwoli zidentyfikować objawy naśladujące udar, takie jak krwiak podtwardówkowy lub guz. Tomografia komputerowa głowy przeprowadzona po kilku pierwszych dniach od wystąpienia objawów nie jest wiarygodna w odróżnieniu zawału od krwotoku.

Udar mózgu – objawy

Objawy udaru mogą być różne w zależności od miejsca, w którym doszło do zatrzymania przepływu krwi przez naczynie. Najczęstszymi symptomami udaru są:

• osłabienie mięśni twarzy, przejawiające się np. opadnięciem kącika ust po jednej stronie;
  
• osłabienie (niedowład) kończyny górnej lub dolnej, chory ma trudności w poruszaniu kończyną, a w skrajnych przypadkach nie może nią wykonać żadnego ruchu; niekiedy towarzyszy temu uczucie drętwienia połowy ciała lub jakiegoś obszaru w obrębie jednej połowy ciała;
  
• zaburzenia widzenia, takie jak podwójne widzenie, ograniczenie pola widzenia, a nawet całkowitą utratę widzenia (najczęściej w jednym oku);
  
• osłabienie mięśni języka i gardła, co może się ujawnić trudnościami w połykaniu i mówieniu; chory może się krztusić w czasie jedzenia, a jego mowa staje się niewyraźna i trudna do zrozumienia;
  
• zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów – ruchy chorego nagle stają się niezgrabne, potyka się, upuszcza przedmioty, ma trudności w ubieraniu się;
  
• nagły, bardzo silny ból głowy – zwłaszcza w przypadku krwotoku podpajęczynówkowego;
  
• zaburzenia lub utrata przytomności – rozległy udar może sprawić, że chory staje się senny, trudno go rozbudzić, mówi nieskładnie, nie wie, gdzie się znajduje i co się z nim dzieje, albo całkowicie traci przytomność.

Udar mózgu – ile dni w szpitalu?

Pacjent po udarze zwykle przebywa od 7 do 12 dni na oddziale udarowym. Jeżeli jego stan się ustabilizuje i nie ma przeciwwskazań do wypisu, lekarz może poprosić rodzinę o przejęcie dalszej opieki nad pacjentem. W przypadku, gdy rozpoznano rozległy udar mózgu, pobyt w szpitalu może wydłużyć się do kilkunastu dni. Po hospitalizacji konieczne będą odpowiednie żywienie oraz intensywna rehabilitacja chorego.

Czego nie wolno po udarze mózgu? Zalecenia

Po udarze konieczna będzie odpowiednia dieta, która powinna bazować na zasadach prawidłowego odżywiania. Oprócz tego ważne są też: odpoczynek, unikanie przemęczenia oraz sytuacji stresowych, relaks, zaprzestanie palenia tytoniu oraz spożywania alkoholu, omijanie publicznych miejsc, unikanie infekcji, monitorowanie ciśnienia krwi, unikanie podnoszenia ciężkich przedmiotów, regularne mycie rąk, prawidłowe przyjmowanie leków, wykonywanie ćwiczeń oraz kontynuacja terapii.

Jak zapobiec udarowi mózgu?

Zapobieganie udarowi mózgu polega na:

• ograniczeniu spożywania soli,
  
• regularnej aktywności fizycznej,
  
• zaprzestaniu palenia papierosów,
  
• redukcji masy ciała,
  
• wprowadzeniu odpowiedniej diety,
  
• ograniczeniu do minimum czerwone mięso,
  
• zwiększeniu spożycia warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych,
  
• regularnym spożywaniu ryb,
  
• ograniczeniu spożywania alkoholu,
  
• unikaniu produktów przetworzonych oraz fastfoodów,
  
• suplementacji witamin C, B6, B12 E, A,
  
• redukcji płynów i pokarmów o wysokim indeksie glikemicznym,
  
• kontroli ciśnienia krwi,
  
• unikaniu stresu,
  
• regularnych wizytach u lekarzy,
  
• leczeniu chorób cywilizacyjnych (cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze),
  
• szybkim reagowanie na wczesne objawy udaru.