Kamica nerkowa - objawy, przyczyny, zalecenia
Kamica nerkowa jest częstym schorzeniem, na które wpływa wiele czynników środowiskowych. Częstość występowania tej przypadłości rośnie na całym świecie, zwłaszcza u kobiet i wraz z wiekiem. Szacuje się, że rocznie choroba ta dotyka 8/1000 dorosłych. Jak zapobiec powstawaniu kamieni nerkowych?
Co to jest kamica nerkowa?
Kamica nerkowa (moczowa) to obecność nierozpuszczalnych złogów w układzie moczowym, które powstają na wskutek wytrącania się substancji chemicznych zawartych w moczu.
Z czego bierze się kamica nerkowa?
- Złogi mineralne są zbudowane z substancji chemicznych, które naturalnie powinny się znajdować w moczu w formie rozpuszczonej. Zdarza się, że ich stężenie jest zbyt wysokie i nie dochodzi do ich całkowitego rozpuszczenia, przez co tworzą się kryształki (tzw. piasek w nerkach), które z czasem łączą się, a to ostatecznie prowadzi do powstania kamieni nerkowych.
- Źródłem większości kamieni jest szczawian lub fosforan wapnia. Rzadziej złogi są zbudowane z moczanów, struwitu (fosforanu magnezowo-amonowego) czy cystyny.
Kamica nerkowa – przyczyny
Do przyczyn kamicy nerkowej zaliczamy przede wszystkim:
- wysokie stężenie szczawianów, wapnia, fosforanów, kwasu moczowego oraz cystyny w moczu
- zakażenie układu moczowego
- zastój moczu
- zbyt niskie stężenie substancji ochronnych (magnez, cytryniany) w moczu
Do rozwoju kamicy nerkowej mogą przyczynić się także: nowotwory, choroby kostno-stawowe, nawracające ZUM, odwodnienie, klimat tropikalny, długotrwale unieruchomienie; dieta ubogo wapniowa, a bogata w szczawiany, sód, białko, puryny; nadczynność przytarczyc, choroba Leśniewskiego i Crohna, operacje jelita cienkiego, przyjmowanie zbyt dużej ilości wapnia, sulfonamidów oraz witamin D i C. Warto zaznaczyć, że kamica nerkowa może występować rodzinnie.
Atak kamicy nerkowej
Atak kamicy nerkowej jest wywołany zablokowaniem dróg moczowych przez przemieszczający się mały kamień (<5 mm). Taki stan objawia się tzw. kolką nerkową.
Kamica nerkowa – gdzie boli? Objawy
Najczęstszym objawem kamicy jest kolka nerkowa. Ból kolkowy pojawia się w okolicy lędźwiowej i może promieniować do pachwiny, jądra, wargi sromowej lub wewnętrznej powierzchni uda. Jest to niezwykle silny ból, który jest często porównywany do bólów porodowych. Z kolei, gdy dojdzie do zablokowania cewki moczowej, ból będzie odczuwalny w okolic nadłonowej.
Kamica nerkowa – objawy
Kamica nerkowa może przebiegać bezboleśnie i bezobjawowo. Jednak zwykle towarzyszą jej następujące objawy: nudności, wymioty, krwiomocz, spadek ciśnienia krwi, parcie na mocz, częste oddawanie moczu w małych ilościach, uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza czy poty. Jeżeli wraz z kamicą współwystępuje zapalenie układu moczowego, można spodziewać się także gorączki.
Kamica nerkowa – leczenie
Niewielkie złogi nerkowe (zwykle do 10 mm średnicy) mogą zostać wydalone samoistnie. W takiej sytuacji leczenie kamicy nerkowej polega na przyjmowaniu środków przeciwbólowych takich jak ketoprofen, diklofenak czy opiody. Często jako dodatek do NLPZ lub opioidu podawane są leki rozkurczające mięśnie gładkie, np. drotaweryna. Zaleca się również picie dużej ilości wody (3-4 litry) w celu szybszego „wypłukania” złogu.
W innych przypadkach konieczne będzie leczenie inwazyjne następującymi zabiegami:
- litotrypsja pozaustrojowa
- nefrolitotrypsja przezskórna
- litotrypsja ureterorenoskopowa
- operacyjne usunięcie złogu lub rzadko – całej nerki.
Dieta przy kamicy nerkowej – co jeść, a czego unikać?
Dieta w kamicy nerkowej zależy od substancji, z których są zbudowane kamienie w naszych nerkach. Po wydaleniu złogu warto będzie go poddać analizie. Jeżeli jest to pierwszy atak kamicy nerkowej, trudno będzie ustalić, z jakim rodzajem mamy do czynienia.
- Podstawą w kamicy nerkowej będzie odpowiednie uzupełnienie płynów. Należy zwiększyć ilość wypijanej wody tak, aby dobowa objętość wydalanego moczu wynosiła około 2 litry.
- Powinno unikać się spożywania soku grejpfrutowego, ponieważ może on indukować powstawanie kamieni nerkowych.
- W kamicy szczawianowej chorzy powinni unikać produktów, które stanowią źródło szczawianów, np. szczaw, szpinak, botwinka, rabarbar, buraki, nasiona roślin strączkowych, czekolada, mocna kawa i długo parzona herbata. Zaleca się także ograniczenie ziemniaków, włoszczyzny, śliwek, koncentratu pomidorowego i nabiału. Należy natomiast spożywać jak najwięcej ryb, mięsa, jaj, produktów zbożowych, kapusty, cebuli oraz ogórków.
- W kamicy fosforanowej niewskazane jest spożywanie nasion roślin strączkowych, dużej ilości owoców, warzyw, mleka, jaj oraz picie wody mineralnej. Zaleca się jedzenie mięsa, ryb, kaszy, serów oraz picie dużej ilości płynów – kompotów, soków, przegotowanej wody, słabej herbaty.
- W kamicy moczanowej ważne jest ograniczenie spożycia produktów, które są źródłem puryn. Chorzy powinni ograniczyć zupy na wywarach mięsnych, sosy i galaretki mięsne, dziczyznę, baraninę, podroby, sardynki, śledzie, szprotki, orzechy, grzyby, soczewicę, groch i fasolę. Ważne jest natomiast zwiększenie spożycia produktów mlecznych i warzyw.
- W kamicy cystynowej dieta polega na ograniczeniu aminokwasów cystyny oraz metioniny, które występują w mięsie i jego przetworach, rybach, jajach, pszenicy oraz soi. Zaleca się spożywania mleka, przetworów mlecznych oraz picie wody z wodorowęglanami, sokami z cytrusów oraz herbaty owocowe. W kamicy cystynowej ważne jest ograniczenie soli do 3g/dobę.
Kamienie nerkowe – jak im zapobiegać?
Aby zapobiec powstawaniu kamieni szczawianu wapnia, cystyny i kwasu moczowego, zaleca się:
- alkalizowanie moczu poprzez dietę bogatą w owoce i warzywa,
- przyjmowanie cytrynianów w postaci suplementów lub na receptę,
- spożywanie alkalicznej wody mineralnej.
Z kolei aby zatrzymać tworzenie się kamieni fosforanowo-wapniowych i struwitowych, należy zakwaszać mocz poprzez picie soku żurawinowego lub przyjmowanie betainy. Te produkty mogą być przydatne w obniżeniu pH moczu.